حسن هوشیار - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور مرکز مهاباد، مهاباد ، ایران
بایزدید شریفی - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی تهران ، تهران ، ایران

توسعه سریع و شتابان شهرنشینی در کشورهای در حال توسعه و تمرکز روز افزون جمعیت و فعالیتها در برخی از مناطق، توازن و تعادل منطقه­ای را برهم زده است. چنین ویژگی را می­توان معلول سیاستهای رشد قطبی شدن دانست که در نتیجه آن بخش عمده­ای از امکانات کشور در یک یا چند منطقه متمرکز و سایر مناطق از فرآیند توسعه باز می­مانند. برای ایجاد تعادل مکانی و نظم فضایی، علم برنامه­ریزی منطقه­ای مطرح و هدف آن رفع نابرابریهای منطقه­ای و ناحیه­ای می­باشد. در همین راستا هدف اصلی این پژوهش سنجش درجه توسعه­یافتگی شهرستان­های منطقه آذربایجان براساس شاخص­های توسعه بمنظور دستیابی به میزان و علل نابرابری­های منطقه­ای همراه با ارائه راهکارهایی برای کاهش عدم توسعه یافتگی نواحی می­باشد. این تحقیق با استفاده از روشهای توصیفی_ تحلیلی انجام گرفته و رویکرد حاکم بر آن از نوع کاربردی می­باشد. داده­های تحقیق از سالنامه آماری استانهای اردبیل، آذربایجان غربی و شرقی در سال ۱۳۹۰ جمع­آوری شده و با استفاده از نرم­افزارهای GIS و SPSSو همچنین روشهای تاپسیس، تحلیل خوشه­ای و ضریب همبستگی اسپیرمن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته­اند. نتایج تحقیق نشان می­دهد؛ توزیع فضایی توسعه در سطح شهرستانهای منطقه آذربایجان نابرابر است. و مراکز استان­ها در سطح اول توسعه در منطقه قرار دارند. در بعد جمعیتی نیز همبستگی بالایی بین تراکم جمعیت و میزان توسعه یافتگی شهرستانهای منطقه دیده می­شود.

سطح توسعه یافتگی, منطقه آذربایجان, نابرابری فضایی, مدل تاپسیس(TOPSIS)