محسن مسعودیان - Allameh Tabataba`i UNIVERSITY
علی اکبر تاج مزینانی - Allameh Tabataba`i UNIVERSITY
محمدتقی کرمی قهی - Allameh Tabataba`i UNIVERSITY

در شهروندی اجتماعی رویکرد آرمانی، توامانی میان حق اجتماعی و تکلیف اجتماعی است. موضوعی که میان مکاتب مختلف فکری، مناقشات زیادی به راه انداخته و هنوز طریق مطلوب حاصل نشده است. در این مقاله، از طریق روش تحلیل محتوای کیفی استقرایی، در صدد شناخت نسبت آموزه های قرآنی با شهروندی اجتماعی به مثابه ی یک مفهوم مستحدث، برآمده تا تکالیف اجتماعی به دست آمده از آن را مورد شناسایی و بررسی قرار دهیم. واحد تحلیل در این پژوهش، آیه است و تمامی آیات قرآن به طور جامع در چندین دور بررسی شده است. حساسیت های نظری پژوهشگران از آراء و اندیشه های دو گروه از اندیشمندان غربی و مسلمان پیرامون مفهوم شهروندی اجتماعی و مفاهیم و مولفه های وابسته به آن وام گرفته شده است. از همین رو، از طریق مراحل کدگذاری، آیات قرآن مورد کنکاش قرار گرفته و مفاهیم و مضامین مرتبط را استخراج نموده و پس از مقوله بندی های مختلف، به دو مقوله ی اصلی و چندین مقوله ی فرعی و جزیی دست یافته که نشان دهنده ی برنامه های جامع قرآن پیرامون تامین نیازهای اساسی و اجتماعی انسان ها از طریق انجام تکالیف اجتماعی حاکمیت و مشارکت اجتماعی افراد جامعه است. تکالیف اجتماعی به دست آمده، از آیات تربیتی قرآن است که جایگاه امر به تکالیف اجتماعی در ساختار تربیتی قرآن را نشان می دهد.

Quranic educational approaches , social citizenship , social duties , social rights