قربان وهاب زاده کبریا - دانشیار گروه علوم و مهندسی آبخیزداری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

امروزه صنعت گردشگری به عنوان اقتصاد پنهان برای تمام کشورها از ضروریات جدی برنامه های اقتصادی و اجتماعی مطرح است. این اقتصاد به­ علت عدم نیاز به سرمایه گذاری زیاد و ایجاد اشتغال بالا نسبت به صنایع دیگر موردتوجه کشورها به ویژه کشورهای درحال توسعه است. زمین گردشگری ( ژئوتوریسم ) یا همان جاذبه پدیده های زمین شناسی و ژئومورفولوژیکی در حوزه های آبخیز دارای قابلیت گردشگری است. توسعه گردشگری طبیعت محور دارای کارکردهای متعددی برای جوامع محلی و آبخیز نشینان بوده که ازجمله راه کارهای مناسب برای مقابله با معضل معیشت و بیکاری است. در غالب موارد این ظرفیت اقتصادی و اجتماعی برای آمایش سرزمین در حوزه آبخیز مورد توجه جدی قرار نگرفته و به عبارت دیگر این ثروت ملی و میراث طبیعی در حوزه های آبخیز ایران به عنوان عامل توسعه پایدار لحاظ­ نگردید­ه است. شناسایی پتانسیل ژئوتوریسم در قالب ژئوپارک برای حوزه های آبخیزی که از تنوع زمین شناسی برخوردارند، می­تواند در آمایش سرزمین این مناطق نقش اساسی ایفا نماید. در صورت وجود ژئوپارک، میراث تاریخی و فرهنگی حوزه های آبخیز باعث افزایش پتانسیل ژئوتوتوریسم در ژئوپارک­ها می شود. در این مناطق با جلب مشارکت جوامع محلی و آبخیزنشینان و تولیدات بومی از قبیل صنایع دستی و محصولات مرتعی و جنگلی، گسترش عدالت اقتصادی یا اجتماعی در حوزه های آبخیز تحقق می یابد­. دراین صورت کمک موثری به آمایش سرزمین و مدیریت جامع در حوزه آبخیز می شود.  ژئوتوریسم   رهیافت جدیدی در مدیریت حوزه آبخیز از نظر اقتصادی واجتماعی بوده  که علی رغم تاکید یونسکو، تاکنون   مورد توجه آبخیز داران قرار نگرفته است. در مقاله حاضر نقش ژئوتوریسم وژئوپارک درآمایش سرزمین حوزه­آبخیز، توسعه گردشگری، و نیز مسایل اقتصادی و اجتماعی حاصل از آن بر زندگی و معیشت آبخیزنشینان بررسی و تحلیل می گردد.

مدیریت جامع, زمین گردشگری, رویکرد توسعه پایدار, ظرفیت حوضه