مینا شکورزاده - گروه گیاه پزشکی، دانشکده ی کشاورزی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل
هوشنگ رفیعی دستجردی - گروه گیاه پزشکی، دانشکده ی کشاورزی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل
غلامرضا گل محمدی - بخش تحقیقات حشره شناسی کشاورزی، موسسه ی تحقیقات گیاه پزشکی کشور، تهران
مهدی حسن پور - گروه گیاه پزشکی، دانشکده ی کشاورزی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل
علی گلی زاده - گروه گیاه پزشکی، دانشکده ی کشاورزی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل

بالتوری سبز، Chrysoperla carnea (Stephens)، از مهم ترین دشمنان طبیعی آفات است که در بیش تر سامانه های کشاورزی فعال بوده و به عنوان یکی از عوامل کنترل طبیعی در برنامه های مدیریت تلفیقی به کار برده می شود. سمیت حشره کش های دینوتفوران و تیامتوکسام روی لاروهای سن اول بالتوری سبز در آزمایشگاه با شرایط دمایی ۱ ± ۲۵ درجه ی سلسیوس، رطوبت نسبی ۵ ± ۶۰ درصد و دوره ی نوری ۱۶ ساعت روشنایی و ۸ ساعت تاریکی بررسی شد. مقادیر LC۵۰ برآورد شده برای دینوتفوران و تیامتوکسام به ترتیب ۳۸۲/۱۹ و ۸۸۰/۹ mg ai/l بود که نشانگر سمیت بالای تیامتوکسام روی لاروهای سن اول بالتوری است. برای ارزیابی اثرات زیرکشندگی، لاروهای سن اول بالتوری با LC۳۰ دینوتفوران و تیامتوکسام به ترتیب معادل ۵۳۲/۳ و ۶۹۲/۱ mg ai/l تیمار شدند. نرخ ذاتی افزایش (rm) جمعیت در شاهد و تیمارهای دینوتفوران و تیامتوکسام به ترتیب ۱۸۵/۰، ۱۸۶/۰ و ۱۴۳/۰ بر روز بود. نرخ متناهی افزایش جمعیت (λ) در شاهد، تیمار دینوتفوران و تیمار تیامتوکسام به ترتیب ۲۰۴/۱، ۲۰۴/۱ و ۱۵۴/۱ بر روز محاسبه شد. در شاهد و تیمارهای دینوتفوران و تیامتوکسام میانگین طول یک نسل به ترتیب ۷۷/۳۰، ۴۶/۳۰ و ۱۴/۳۵ و مدت زمان دوبرابر شدن جمعیت به ترتیب ۷۳/۳، ۷۲/۳ و ۸۲/۴ روز بود. مقادیر نرخ خالص تولید مثل در شاهد و تیمارهای دینوتفوران و تیامتوکسام به ترتیب ۰۱/۲۹۸، ۴۵/۲۷۸ و ۰۳/۱۵۵ و نرخ ناخالص تولید مثل به ترتیب ۸۹/۴۵۹، ۰۸/۴۳۹ و ۴۲/۳۰۹ ماده/ماده/نسل بود. تیامتوکسام اثرات منفی غیرکشندگی بالایی روی پارامترهای جمعیت پایدار بالتوری سبز داشت، اما بین تیمار دینوتفوران و شاهد اختلاف معنی داری مشاهده نشد. اگر این حشره کش ها در شرایط مزرعه ای هم نتایج مشابهی داشته باشند، می توان از دینوتفوران در مدیریت تلفیقی آفات استفاده نمود. باوجود اینکه همواره نتایج به دست آمده در آزمایشگاه با شرایط طبیعی مطابقت ندارد، اما این نتایج می تواند به انتخاب حشره کش ها برای مطالعه در شرایط طبیعی و کاربرد حشره کش های مناسب به همراه دشمنان طبیعی در مدیریت آفات کمک کند.

Chrysoperla carnea, تیامتوکسام, دینوتفوران, پارامترهای رشد جمعیت