محمدامین جلالی - گروه گیا ه پزشکی، دانشکده ی کشاورزی، دانشگاه ولیعصر(عج) رفسنجان، رفسنجان
مهدی ضیاءالدینی - گروه گیا ه پزشکی، دانشکده ی کشاورزی، دانشگاه ولیعصر(عج) رفسنجان، رفسنجان
امین مقبلی قرایی - گروه گیا ه پزشکی، دانشکده ی کشاورزی، دانشگاه ولیعصر(عج) رفسنجان، رفسنجان

رایحه‎ها نقش مهمی را در رفتار کاوشگری زنبورهای پارازیتویید ایفا می‎کنند و می توانند موجب افزایش عملکرد آن ها در برنامه های کنترل بیولوژیک گردند. این پژوهش با هدف تعیین پاسخ زنبور پارازیتویید Tamarixia radiata (Waterston) به محرک های شیمیایی مراحل مختلف زیستی پسیل آسیایی مرکبات، Diaphorina citri Kuwayama، با استفاده از بویایی‎سنج Y- شکل و در شرایط آزمایشگاهی (دمای ۱ ± ۲۷ درجه ی سلسیوس، رطوبت نسبی ۱۰ ± ۶۰ درصد ، شدت نور ۱۶۰۰ لوکس و شدت جریان هوا به میزان ۳۰۰ میلی‎لیتر بر دقیقه) انجام شد. همچنین، نقش ترکیبات فرار برگ های سبز (GLVs) و ترکیبات فرار القایی (HIPVs) چهار رقم از مرکبات شامل لیمو مکزیکی (Citrus aurantifolia)، پرتقال والنسیای کمپبل (C. sinensis)، گریپ فروت مارش (C. paradise) و نارنج (C. aurantium)، با رهاسازی تعداد ۳۰ حشره‎ی نر و ۳۰ حشره‎ی ماده مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که زنبورهای ماده ی پارازیتویید به طور معنی داری به محرک های شیمیایی متصاعد شده از پوره های پسیل آسیایی مرکبات و نیز ترکیبات فرار القایی متصاعد شده در اثر تغذیه ی پوره ها و حشرات بالغ جلب شدند. از سویی، زنبورهای نر به هیچ‎یک از محرک های شیمیایی مراحل مختلف زندگی D. citri، ترکیبات فرار برگ‎های سبز و ترکیبات فرار القایی جلب نشدند. نتایج بیانگر این است که ماده های زنبور پارازیتویید از علایم بویایی پوره‎های پسیل آسیایی مرکبات و نیز ترکیبات فرار القایی که در اثر تغذیه ی پوره ها و حشرات کامل روی گیاهان میزبان متصاعد می‎شوند، به‎منظور میزبان‎یابی خود استفاده می‎کنند. شناسایی، سنتز و استفاده از ترکیبات فرار جلب‎کننده ی عوامل کنترل بیولوژیک می‎تواند کارآیی استفاده از این عوامل را در برنامه های کنترل تلفیقی آفات افزایش ‎دهد.

بویایی‎سنج, پسیل آسیایی مرکبات, Diaphorina citri, ترکیبات فرار القایی, ترکیبات فرار برگ‎های سبز, مرکبات