عیسی سلگی
عباس اسماعیلی ساری
سید محمود قاسمپوری

در این تحقیق برای بررسی وضعیت آلودگی جیوه در دریای خزر و رودخانه های حوضه جنوبی آن به ترتیب از موی فک دریای خزر (Phoca caspica) و شنگ رودخانه ای (Lutra lutra) بعنوان دو گونه دریایی و رودخانه ای برای پایش آلودگی جیوه استفاده شد. بدین منظور نمونه های مو از موزه های تاریخ طبیعی استان های شمالی از تیرماه تا بهمن ماه ۸۶ جمع آوری شدند. مقادیر جیوه با استفاده از  دستگاه (USA) LECO AMA ۲۵۴ Advanced Mercury Analyzer  بر طبق استاندارد ASTM  شماره D-۶۷۲۲  اندازه گیری شد. میانگین غلظت جیوه برای کل نمونه ها (فک و شنگ) ۶/۳۸/۷  میکروگرم بر گرم بود. مقادیر غلظت جیوه در  موی فک خزر در دامنه ۲۳/۱ تا ۴۲/۲۷ میکروگرم بر گرم و در موی شنگ در رودخانه های حوضه جنوبی خزر در دامنه  ۸۸/۰ تا ۳۸/۱۲ میکروگرم بر گرم قرار داشت. اختلاف معنی داری بین دو گونه از نظر متوسط غلظت جیوه در سطح ۹۵% دیده نشد. همچنین تحلیل رگرسیون برای شنگ رودخانه ای افزایش معنی دار غلظت جیوه از سال ۸۵-۶۵ را نشان داد. با وجود مشاهده روند مشابه در تجمع آلودگی در سال های اخیر، برای اثبات این قضیه در فک خزری نیاز به داده های آماری بیشتری است. با توجه به داده های این تحقیق در فک و شنگ بعنوان پستانداران سطوح بالای زنجیره غذایی که گونه هایی ماهیخوار هستند به نظر می رسد ساکنان استان های ساحلی ایران که از سرانه بالای مصرف ماهی برخوردارند در معرض خطر این آلودگی قرار دارند.