رضا کنعانی - دانشجوی دکتری، گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
احمد فاخری فرد - استاد گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
محمد علی قربانی - دانشیار گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
یعقوب دین پژوه - دانشیار گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

در این تحقیق، تحلیل روند تغییرات تدریجی و سریع متغیرهای هیدرواقلیمی حوضه آبریز لیقوان و نیز تعیین دوره­های طبیعی (ایستا) و تغییریافته صورت گرفته است. برای این منظور، از روش من­کندال مرسوم (MK۱) و اصلاح شده (MK۳) و پتیت و برای تعیین شیب خط روند از روش تخمین­گر سن استفاده شد. نتایج نشان داد مقادیر جریان رودخانه لیقوان­چای (در ایستگاه هروی) در همه مقیاس­های زمانی مورد بررسی دارای روند نزولی می­باشد. در فصل بهار، تمام متغیر­های مرتبط با بارش روند کاهشی نشان دادند. در مورد متغیرهای دمای هوا (میانگین، حداکثر و حداقل)، نتایج نشان داد که در اکثر مقیاس­های زمانی روند افزایشی وجود دارد که این روند در ماه­های دی تا اردیبهشت بسیار معنی­دار بود. همچنین، اختلاف دمای حداکثر و حداقل نیز روند افزایشی نشان داد. از طرفی، روند سری زمانی نم نسبی هوا نزولی (به­ویژه در زمستان) بود. می­توان نتیجه گرفت که ترکیب همه این تغییرات اثر معنی­داری در کاهش رواناب خروجی حوضه داشته است. نتایج آزمون پتیت نیز نشان داد که آبدهی لیقوان­چای (در ایستگاه هروی) دارای نقطه تغییر و شکست می­باشد که  متوسط آبدهی در دوره اخیر کاهش ۳۵ درصدی نسبت به دوره اول دارد. اغلب متغیرهای اقلیمی مورد مطالعه (مانند دما و نم­نسبی) تغییر ناگهانی داشتند که زمان تغییر این متغیرها و نیز آبدهی حوضه در ایستگاه هروی در اواسط دهه۱۳۷۰ می­باشد. در رابطه با آبدهی ایستگاه لیقوان در بالادست حوضه­، فرض صفر مبتنی بر وجود نقطه تغییر ناگهانی رد ­شد. بنابراین، در کنار عوامل اقلیمی، تاثیر عوامل انسانی نیز در کاهش رواناب حوضه (در ایستگاه هروی) موثر بوده­اند.

پتیت, تخمین گر سن, لیقوان چای, متغیرهای هیدرواقلیمی, نقطه تغییر