محمد عیسی زاده - دانشجوی دکتری، گروه مهندسی آب دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
یعقوب دین پژوه - دانشیار، گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

در این مطالعه، جهت پهنه­بندی نواحی بارش کشور، از اطلاعات ۳۱ ایستگاه هواشناسی همدید در دوره آماری ۲۰۱۰-۱۹۸۷ استفاده شد. برای این منظور، داده­های هر ماه استاندارد شده و در ماتریس با ابعاد (n*m) که در آن n تعداد ایستگاه­ها (۳۱) و m تعداد ما­ه­ها (۱۲) است، نوشته شدند. تجزیه به مولفه­های اصلی (PCA) روی ماتریس مذکور انجام شد. با توجه به معیار دارا بودن مقدار ویژه بالای یک، مولفه­های اصلی انتخاب شدند. آنگاه مقادیر امتیازات مولفه­های اصلی (PCS) برای مولفه­های منتخب محاسبه شد. این مقادیر، به­عنوان ورودی روش تجزیه خوشه­ای با روش وارد استفاده شد. آنگاه با توجه به نمودار خوشه­ای، اقلیم­های بارش کشور تشخیص داده شدند. برای پاسخ به این سوال که کدام ایستگاه­ها می­توانند به­عنوان نماینده اقلیم بارش هر منطقه باشند، از روش پروکراستس (PA) استفاده شد. افزون بر این، از همین روش برای انتخاب ماه­هایی که بارش آن­ها معرف بارندگی در کل سال است، استفاده شد. نتایج نشان داد که سه مولفه اصلی اول، ۹۷ درصد واریانس کل داده­ها را توجیه می­کند. براساس مولفه­های منتخب، در کل کشور، شش ناحیه بارشی متمایز تشخیص داده شد. همچنین روش PA نشان داد که بارش ماه­های مه، اوت و دسامبر، تقریبا کل اطلاعات بارش سالانه را دربر دارند. همچنین معلوم شد که هفت ایستگاه واقع در نقاط مختلف کشور شامل زاهدان، تهران، ارومیه، ایلام، یاسوج، گرگان و رشت می­توانند به­عنوان ایستگاه­های شاخص در نظر گرفته شوند. این ایستگاه­ها %۸۷ واریانس کل داده­های ایستگاه­های کشور را دربر داشتند.

اقلیم, ایران, بارش, تجزیه به مولفه های اصلی, تجزیه خوشه ای, روش های چند متغیره