خدیجه سالاری نیک - ۱- دانش آموخته کارشناسی ارشد خاکشناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا همدان
محسن نائل - ۲- استادیار گروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا همدان
علی اکبر صفری سنجانی - استاد گروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا همدان
قاسم اسدیان - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان

مقدار و ترکیب بیوشیمیایی بقایای گیاهی وارد شده به خاک بر سرعت خاک­دانه سازی و پایداری خاک­دانه­ها موثر است. به­منظور بررسی تاثیر پوشش­های گیاهی مختلف بر توزیع اندازه خاک­دانه­ها، پنج تیپ گیاهی شامل گندم دیم، گندمیان، گون-بروموس، گون-جارو و گون-درمنه در شرایط محیطی مشابه از نظر مواد مادری و جهت شیب در حوضه آبخیز گنبد واقع در همدان، مطالعه شد. کربن آلی کل، کربوهیدرات، میانگین وزنی قطر خاک­دانه­ها، توزیع اندازه خاک­دانه و کربن خاک­دانه­ای در خاک سطحی (۱۵-۰ سانتی­متر) اندازه­گیری شد. کربن آلی، کربوهیدرات، میانگین وزنی قطر خاک­دانه­ها و کربن آلی خاک­دانه­ای (موجود در همه بخش­های اندازه خاک­دانه­ای) در خاک­های تحت پوشش گون-بروموس و گون-درمنه به­طور معنی­داری بیشتر از خاک تحت تیپ­های دیگر بود و کمترین مقدار این شاخص­ها در خاک­های دارای پوشش گندمیان و گندم دیم مشاهده شد. بیشترین درصد خاک­دانه­های بزرگتر از ۲ میلی­متر و کمترین درصد خاک­دانه­های  کوچکتر از ۵/۰ میلی­متر در خاک تیپ­ گون-بروموس مشاهده شد. در تیپ­های گون-بروموس و گون-درمنه مقدار تاج پوشش گیاهی، تولید سالانه، تنوع گونه­ای و لاشبرگ بیشتر از دیگر تیپ­ها اندازه گیری شد. تیپ گندم دیم به­علت عملیات خاک ورزی و تیپ­های گون-جارو و گندمی به علت پوشش گیاهی کم در پی عمل چرا، خاک­دانه سازی و درصد خاک­دانه­های بزرگتر از ۲ میلی­متر کمی داشته؛ اندازه خاک­دانه­های­ ۵/۰-۰۵۳/۰ میلی­متر در خاک تیپ­های مذکور بیشتر از دیگر اندازه خاک­دانه­ها بود. کربوهیدرات کل و اندازه خاک­دانه­های ۵/۰-۰۵۳/۰ میلی­متر شاخص­های قابل اعتماد کیفیت خاک هستند که تغییرات کاربری و پوشش گیاهی را نشان می­دهند.

پایداری خاک دانه, تیپ گیاهی, کربن خاک دانه ای, کربوهیدرات, کیفیت خاک