گلستان جعفری کلکان - ۱- دانشجوی کارشناسی ارشد گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه کردستان، سنندج
بهروز مهدی نژادیانی - ۲- استادیار گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه کردستان، سنندج

پراکنش یکی از پارامترهای مهم برای شبیه­سازی انتقال آلاینده در محیط­های متخلخل می­باشد. در این تحقیق، به منظور بررسی تغییرات پراکنش طولی با مقیاس، آزمایش­های ردیابی در آزمایشگاه انجام شد. آزمایش­ها به ترتیب در دو نوع خاک شنی همگن اشباع، شن درشت و شن متوسط و در یک تانک شن به ابعاد  سانتی­مترمکعب انجام گرفت. فرآیند انتقال آلاینده در سه گرادیان هیدرولیکی ۰۱۷/۰، ۰۲۵/۰ و ۰۳۴/۰ بررسی گردید. پارامترهای انتقال آلاینده با استفاده از نرم­افراز CXTFIT۲.۱ تخمین زده شدند. براساس نتایج به­دست آمده، مقادیر پراکنش خاک شنی متوسط و دامنه تغییرات آن بیشتر از خاک شنی درشت بود. این امر بیان­گر فرایند غالب پخش در انتقال آلاینده در خاک شنی متوسط بود. تحت گرادیان­های هیدرولیکی مختلف، پراکنش با فاصله از منبع آلودگی افزایش ­یافت. در گرادیان هیدرولیکی ۰۱۷/۰، افزایش پراکنش با فاصله به­صورت غیرخطی بود؛ در حالی که در گرادیان­های هیدرولیکی ۰۲۵/۰ و ۰۳۴/۰ پراکنش با فاصله به­صورت خطی افزایش یافت. در کل، پراکنش خاک شنی متوسط، به­ویژه تحت یک گرادیان هیدرولیکی کوچک، به­شدت وابسته به مقیاس بود و تغییرات آن از یک تابع نمایی پیروی می­کرد.

اثر مقیاس, روش معکوس, ضریب پخش, معادله جابجایی-پخش, نرم افزار CXTFIT۲.۱