شاکه مارکاریان - ۱-دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه علوم خاک دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
نصرت اله نجفی - ۲- دانشیار، گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
ناصر علی اصغرزاد - ۳- استاد، گروه علوم خاک دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
شاهین اوستان - ۲- دانشیار، گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

آب و عناصر غذایی خاک از عامل های مهم کنترل کننده رشد گیاهان هستند. مایه زنی لگوم ها با باکتری های تثبیت کننده نیتروژن و مصرف کود فسفر می تواند رشد گیاهان را در شرایط تنش خشکی بهبود بخشد. در یک آزمایش گلخانه ای، تاثیر سطوح رطوبت خاک، فسفر و مایه زنی باکتری سینوریزوبیوم ملیلوتی بر شاخص کلروفیل برگ و غلظت برخی عناصر پرمصرف ریشه و بخش هوایی یونجه (.Medicago sativa L) رقم قره یونجه در یک خاک لوم رسی بررسی شد. آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی، شامل رطوبت خاک در سه سطح (۰.۹FC-FC، ۰.۷FC-۰.۸FC و ۰.۵FC-۰.۶FC)، فسفر در سه سطح (صفر، ۳۰ و ۶۰ میلی گرم فسفر بر کیلوگرم خاک از منبع مونوکلسیم فسفات به­ترتیب معادل صفر، ۶۰  و ۱۲۰ کیلو گرم فسفر در هکتار) و باکتری در دو سطح (با و بدون مایه زنی با سینوریزوبیوم ملیلوتی) و در سه تکرار انجام شد. شاخص کلروفیل برگ در طول دوره رشد اندازه گیری شد. پس از برداشت، غلظت فسفر و نیتروژن بخش هوایی و ریشه یونجه تعیین گردید. نتایج نشان داد که با کاهش رطوبت خاک از ۰.۹FC-FC به ۰.۵FC-۰.۶FC (اعمال تنش کمبود آب)، شاخص کلروفیل برگ و غلظت نیتروژن بخش هوایی یونجه به طور معنی داری افزایش و غلظت فسفر بخش هوایی و ریشه آن به طور معنی داری کاهش یافت (۰۱/۰>p). درحالی که غلظت نیتروژن ریشه تغییر معنی داری نکرد. مصرف کود فسفر شاخص کلروفیل برگ، غلظت فسفر و نیتروژن بخش هوایی و ریشه یونجه را به طور معنی داری افزایش داد (۰۱/۰>p). مایه زنی باکتری شاخص کلروفیل برگ، غلظت فسفر بخش هوایی و غلظت نیتروژن بخش هوایی و ریشه یونجه را به طور معنی داری افزایش داد ولی بر غلظت فسفر ریشه اثر معنی داری نداشت. مصرف فسفر و مایه زنی باکتری تحمل گیاه یونجه را در برابر تنش خشکی بهبود بخشید. به طورکلی، برای بهبود تغذیه نیتروژن و فسفر و رشد گیاه یونجه و افزایش تحمل آن در برابر تنش خشکی، مصرف ۳۰ یا ۶۰ میلی گرم فسفر بر کیلوگرم خاک به همراه مایه زنی باکتری سینوریزوبیوم در شرایط با و بدون تنش خشکی می تواند توصیه شود.

خشکی, سینوریزوبیوم ملیلوتی, فسفر, نیتروژن, یونجه