مصطفی نیکدل
غلامرضا نیکنام
محمود شجاعی
حسن عسگری
سید ابوالقاسم محمدی

سرخرطومی میوه خوار بلوط, Marsham Curculio glandium، آفت میوه خوار درختان بلوط در جنگل های اغلب نقاط دنیا و ایران می باشد که با تغذیه از میوه ی این درختان باعث اختلال در تکثیر و زاد آوری آن ها می شود. به دلیل محدودیت کاربرد سموم شیمیایی در عرصه های جنگلی و از طرفی لزوم کنترل آفت, تاثیر دو گونه از نماتدهای بیمارگر حشرات جمع آوری شده از جنگل های منطقه ی ارسباران, روی لاروهای سن آخر این آفت در دو دامنه ی دمایی در شرایط آزمایشگاه بررسی گردید. در طی این بررسی، ابتدا میزان نفوذ (penetration assay)نماتدهای Steinernema bicornutum و Heterorhabditis bacteriophoraبا مایه زنیIJs/ml ۴۰۰۰ و ۴۰ ساعت نگهداری در دمای ºC۲۵ و تشریح لاروهای مرده آفت به ترتیب ۵۵/۰% و ۶/۱% محاسبه گردید. سپس آزمایش واکنش لاروهای آفت در دو دامنه ی دمایی ºC۲۴-۲۱ و ºC۲۸-۲۵ با استفاده از غلظت های صفر, ۱۵۰, ۲۵۰, ۵۰۰, ۱۰۰۰ و ۲۰۰۰ لارو سن سوم (مرحله ی آلوده کننده) نماتدها در هر میلی لیتر آب مقطر (IJs/ml), در داخل پتری دیش های ۹ سانتی متری حاوی کاغذ صافی آغشته به ۲ میلی لیتر سوسپانسیون از هر گونه نماتد انجام گرفت . حداکثر مرگ و میر ایجاد شده توسط S. bicornutum و H. bacteriophoraدر دمایºC ۲۴-۲۱ به ترتیب ۲۵% و ۳/۵۸% و در دمای ºC۲۸-۲۵ به ترتیب ۵/۳۰% و ۵/۶۳% بود. تجزیه ی واریانس میزان مرگ و میر لاروهای آفت در تیمارهای مختلف نشان داد که گونه ی نماتد, دما و غلظت، تاثیر معنی داری بر مرگ و میر داشتند. با افزایش غلظت نماتد، تلفات لاروهای سرخرطومی نیز افزایش یافت. بیشترین میزان نفوذ نماتد به بدن لارو سرخرطومی و بیشترین درصد مرگ و میر آن در هر دو دامنه ی دمایی به گونه ی H. bacteriophora تعلق داشت. براساس تجزیه ی پروبیت, LC۵۰ نماتد H. bacteriophora در دو دامنه ی دمایی مورد آزمایش به ترتیب ۱۳۳۱ و ۱۰۳۷ IJs/ml محاسبه گردید. تجزیه ی رگرسیون لگاریتم غلظت و پروبیت تعداد لاروهای مرده، رابطه ی مثبت و معنی داری بین غلظت و مرگ و میر را در هر دو گونه و دامنه های دمایی نشان داد. به این ترتیب گونه ی H. bacteriophoraدر مقایسه با گونه ی S. bicornutum تاثیر بیشتری داشته و جهت بررسی های تکمیلی بعدی در شناسایی عامل موثر کنترل زیستی آفت پیشنهاد می شود.

سرخرطومی میوه خوار بلوط, Curculio glandium, نماتدهای انگل حشرات, کنترل بیولوژیک