معصومه مطلبی - کارشناسی ارشد اقتصاد،دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس،ایران
رضا نجارزاده - دانشیار اقتصاد، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، ایران
لطفعلی عاقلی - دانشیار پژوهشکده اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، ایران

هدف مطالعه حاضر بررسی اثر شاخص های توسعه اقتصادی و اجتماعی و شاخص های استفاده از منابع طبیعیبه عنوان یکی از محرک های اصلی رشد و توسعه در منطقه خاورمیانه بر کیفیت محیط زیست است که با ردپایبوم شناختی شاخص بندی شده است. در منطقه خاورمیانه با توجه به استخراج نفت وگاز و صادرات آن واستخراج منابع طبیعی و مصرف قابل توجه انرژی فسیلی، فعالیت های انجام شده برای رشد و توسعه اقتصادی باکاهش کیفیت خاک، هوا، آب و تخریب منابع طبیعی نظیر جنگل همراه است که باعث کاهش ظرفیتاکوسیستم میشود و برای بررسی صحیح اثرات توسعه اقتصادی اجتماعی بر تخریب محیط زیست از شاخصردپای بوم شناختی به عنوان شاخص همه جانبه تخریب محیط زیست استفاده شده است. شاخص های توسعهاقتصادی-اجتماعی، درآمد سرانه، سرمایه گذاری مستقیم خارجی و سرمایه انسانی هستند. شاخص های استفادهاز منابع طبیعی، صادرات نفت و گاز، مصرف الکتریسیته و مصرف سوخت های فسیلی هستند. با توجه به اینکهآلودگی هوا و محیط زیست پدیدهای پایدار در طی زمان است، برای بررسی نحوه اثرگذاری متغیرها بر ردپایبوم شناختی در طی زمان از مدل پنل با ضرایب متغیر زمانی طی دوره زمانی ۲۰۱۸ - ۲۰۰۰ استفاده شده است.نتایج نشان داد که متغیر سرمایه انسانی و مصرف سوخت فسیلی بیشترین اثر را بر افزایش ردپای بوم شناختیداشتند، بنابراین برای کاهش ردپای بوم شناختی لازم است الگوهای رشد و توسعه و مصرف انرژی در کنار همتغییر کنند و به هر دو موارد برای بهبود کیفیت محیط زیست توجه شود.

توسعه اقتصادی-اجتماعی، ردپای بومشناختی، منطقه خاورمیانه، مدل داده پنل ضرایب متغیر زمانی