فریبا کرمی - استاد ژئومورفولوژی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران، (نویسنده ی مسئول)
مریم بیاتی خطیبی بیاتی خطیبی - استاد ژئومورفولوژی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

چکیده  در این پژوهش برای مدلسازی فرسایش، تولید رسوب و شناسایی زیرحوضه ­های بحرانی از نظر تولید رسوب در حوضه ­ی سد ستارخان اهر در شمال غرب کشور از مدل­ های SWAT و MUSLE استفاده شد. برای این منظور از داده­ های رسوب ماهانه­ ی ایستگاه اورنگ در خروجی حوضه استفاده شد. مرحله­ ی واسنجی مدل برای دوره­ ی آماری ۱۳۸۸-۱۳۸۳ و مرحله­ ی اعتبارسنجی آن برای دوره ­ی آماری ۱۳۹۲-۱۳۸۹ انجام شد. برای ارزیابی شبیه­سازی مدل از روش­های آماری شامل ضریب تعیین (R۲)، ضریب نش - ساتکلیف (NS) و نسبت میانگین مجذورات خطا به انحراف معیار داده­ های مشاهد­اتی (RSR) استفاده شد. نتایج نشان داد مقادیر R۲، NS و RSR برای مرحله­ ی واسنجی به ترتیب ۷۶/۰، ۹۵/۰ و ۰۶/۰ و برای مرحله­ ی اعتبارسنجی به ترتیب ۹۶/۰، ۹۳/۰ و ۱/۰ به دست آمد. بررسی تغییرات مکانی فرسایش و تولید رسوب نشان داد که اراضی حوضه ­ی سد ستارخان از نظر متوسط سالانه رسوب از یکدیگر تفاوت دارند. مناطق بحرانی با مقادیر تولید رسوب زیاد و خیلی زیاد در بالادست حوضه در بخش­ های شمالی، شمال شرقی، غرب و جنوب غربی قرار دارند و حدود ۱۷/۳۴ درصد از مساحت حوضه را شامل می­شوند. با توجه به نتایج خیلی خوب کارایی مدل، در تعیین اراضی بحرانی فرسایش و رسوب، پیشنهاد می­شود از آن در بررسی اثرات اقدامات مدیریتی و حفاظت خاک استفاده شود.

کلمات کلیدی: فرسایش خاک, تولید رسوب, مدل SWAT, مدل MUSLE, حوضه ی سد ستارخان اهر