مراد دارابی - دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارسنجان
حسین قره داغی - استاد یار دانشگاه آزاد جمهوری اسلامی ایران واحد ارسنجان
مسعود نجابت - استادیارمرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی شیراز، شیراز، ایران.

چکیده هدف از تحقیق حاضر نیز ارزیابی پروژه­های آبخیزداری بیولوژیک، مدیریتی و سازه­ای و تاثیر آن بر روی میزان کاهش فرسایش، رسوب و پارامترهای پوشش حفاظتی زمین در فاصله­ی سال­های اجرای ۱۳۸۰-۱۳۸۹ در حوضه­ی آبخیز شهری خرمبید از سرشاخه­های سد سیوند در استان فارس است. بدین منظور امتیاز عامل­های مدل تجربی MPSIAC اصلاح شده به کمک نرم­افزار GIS برای شرایط قبل و بعد از عملیات آبخیزداری بر روی دامنه و برداشت مستقیم رسوب پشت سازه­ها تعیین شد. سپس با مقایسه­ی تغییر امتیاز عامل­ها، اثرگذارترین برنامه­های آبخیزداری مشخص گردید. همچنین با مقایسه­ی تغییر مساحت کلاس­های رسوب­دهی، ارزیابی تغییر کلاس­ها نیز انجام شده است. نتایج تحقیق نشان داد امتیاز عامل فرسایش رودخانه­ای و فرسایش سطحی به ترتیب ۷۷/۳۰ و ۵۱/۳۰ درصد بیشترین تاثیر و عامل پوشش زمین با ۰۵/۱۵ درصد کمترین تاثیر را در کاهش ۹۷/۲۱ درصدی رسوبدهی داشته است. همچنین مساحت کلاس درجه­ی رسوبدهی ۷۵-۱۰۰، ۱۳۷۵ هکتار که معادل ۷۸/۱۵ درصد از مساحت حوضه می­باشد و از نظر توزیع مکانی در خروجی حوضه واقع شده که به کلاس ۵۰-۷۵ تغییر کرده است. کلاس درجه­ی رسوبدهی ۵۰-۷۵، ۷۳۳۹ هکتار ۲۲/۸۴ درصد بوده است که با ۰۹/۲۸ درصد کاهش داشته و به کلاس پایین­تر ۲۵-۵۰ تغییر پیدا کرده است. با توجه به معنی­دار بودن تغییرات رسوبدهی زیرحوضه­ها در سطح ۰۵/، نتایج حاکی از کارا بودن پروژه­های آبخیزداری در کاهش رسوبدهی است. به منظور مدیریت منابع آب و خاک و اثرگذاری بیشتر عملیات آبخیزداری در کاهش فرسایش و رسوب و افزایش لایه­ی پوششی زمین در حوضه­ی آبخیز خرمبید، از تلفیق برنامه­های بیولوژیک و سازه­ای و علاج بخشی عملیات سازه­ای اجراء شده در حوضه اقدام گردد.

کلمات کلیدی: آبخیزداری, پوشش حفاظتی زمین, فرسایش, رسوب دهی