عباس مالیان - دانشگاه شهید رجایی
علی محمدی - کارشناس ارشد GIS، گروه مهندسی نقشه برداری، دانشگاه تربیت دبیر شهیدرجائی، ایران
عباس علی محمدی - دانشیار دانشکده مهندسی نقشه برداری، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، ایران
جلال ولی اللهی - استادیار گروه محیط زیست، دانشگاه تربیت دبیر شهیدرجائی، ایران

خشک شدن تدریجی دریاچه­ی ارومیه، چند سالی است که به مساله­ای ملی و بین­المللی تبدیل شده است. در دهه­های اخیر توسعه­ی صنعتی ناپایدار و بهره­برداری بی­رویه از سفره­های آب زیرزمینی از علل اصلی خشک شدن دریاچه­ی ارومیه بوده است. در این پژوهش به بررسی و آشکارسازی و پایش تغییرات دریاچه­ی ارومیه و محیط پیرامونی آن با تلفیق سامانه اطلاعات مکانی و دورکاوی طی بازه­ی زمانی بیش از نیم قرن پرداخته شده است. برای نیل به این هدف، از عکس­های فتوگرامتری هوایی سال ۱۹۵۵و نقشه­ی توپوگرافی تهیه شده از آن عکس­ها، داده­های مدل ارتفاعی رقومی (DEM) منطقه­ی مورد مطالعه، اطلاعات مربوط به چاه­های آب پیرامون غربی دریاچه، اطلاعات کیفی آب دریاچه و تصاویر سنجنده­های TM ، ETM+و OLI ماهواره­های لندست ۵، ۷و ۸ استفاده شده است. بازه­ی زمانی تحقیق شصت سال در فاصله­ی سال­های ۱۹۵۵ تا سال ۲۰۱۴ میلادی است. بدین منظور ۱۲ تصویر مختلف مربوط به دوره­های متفاوت مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان می­دهد که مساحت و محیط پیرامونی دریاچه­ی ارومیه تغییرات گسترده­ای در سال­های اخیر داشته است. مساحت دریاچه از ۴۵۱۸۰۰ هکتار در سال ۱۹۵۵ به ۸۹۷۳۰ هکتار در سال ۲۰۱۴ کاهش یافته است. در این تحقیق مشخص گردید بیشترین پسروی دریاچه در قسمت جنوبی آن به وقوع پیوسته است. این پسروی­ها همراه با گسترش پهنه­های نمکی در سواحل این دریاچه همراه است. پایین آمدن سطح آب دریاچه رابطه­ی مستقیم با گسترش زمین­های کشاورزی پیرامون دریاچه و رابطه­ی معکوس با شاخص هدایت الکتریکی آب دریاچه (EC) دارد. این نوسانات اثرات زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی مهمی را به دنبال دارد. بررسی روند تغییرات دریاچه نشان می­دهد که اگرروند به همین صورت ادامه یابد و اقدام موثری انجام نشود تا سال ۱۴۱۲ دریاچه­ی ارومیه از بین خواهد رفت و به شوره­زار تبدیل خواهد شد.

دریاچه ارومیه, سامانه اطلاعات مکانی, دورکاوی, آشکارسازی تغییرات