عزت الله قنواتی - دانشیار گروه ژئومورفولوژی دانشکده ی علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی تهران
امیر صفاری - دانشیار گروه ژئومورفولوژی دانشکده ی علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی تهران.
امیر کرم - دانشیار گروه ژئومورفولوژی دانشکده ی علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی تهران
اسماعیل نجفی - دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی دانشکده ی علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی تهران
غلامحسین جهاندار - کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی تهران

بررسی و شناخت عوامل و ویژگی های هیدروژئومورفولوژیک و چگونگی تاثیر آنها در مدیریت حوضه های آبریز در جهت کاهش خسارت ناشی از رخداد سیل، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. تحقیق حاضر، با هدف بررسی ویژگی­های هیدروژئومورفولوژیک حوضه های آبریز کلان­شهر تهران با تاکید بر سیل خیزی از طریق برآورد و بررسی خصوصیات فیزیوگرافیک حوضه­های آبخیز مسلط بر کلان شهر تهران انجام گرفته است. در این مقاله، برای بررسی سیل­خیزی حوضه، نقشه های ژئومورفولوژی منطقه­ی تهران تحلیل و نقشه­ی واحدهای پاسخ هیدرولوژیک، ترسیم و نمودارهای دبی های حدبیشتر لحظه ای در ایستگاه های هیدومتری هفت حوض (درکه)، سولقان (کن)، پل تجریش (دربند) و قلاک (دارآباد) ترسیم شده است. این تحقیق با استفاده از مطالعات کتابخانه­ای، نقشه های توپوگرافی۱:۵۰۰۰۰ و زمین­شناسی ۱:۱۰۰۰۰۰، DEM ۳۰ متری منطقه­ی ­D مورد مطالعه، عکس های هوایی سال۱۳۳۴ و تصاویر ماهواره ایGoogle Earth و با به ­کارگیری نرم افزارهایArc GIS ،FreeHand  , WMS و Excel انجام گرفته است. نتایج تحقیق نشان می­دهد، به علت تاثیرات خصوصیات فیزیوگرافیک حوضه های آبریز مسلط بر کلان‎شهر تهران، از جمله، شکل حوضه ها، مساحت و طول کم آبراهه های اصلی، وجود اختلاف ارتفاع و شیب زیاد شمالی- جنوبی، فاصله­ی کم بین حوضه دریافت و بخش خروجی حوضه­ها و کوتاهی زمان تمرکز و مداخلات انسانی، رواناب های حاصل از بارندگی در مدت زمان اندک وارد پیکره­ی شهری می گردد. نقشه­ی HRUS حوضه های مورد مطالعه، نیز نشان دهنده­ی تنوع زیاد واحدهای پاسخ هیدرولوژیک بیشتر حوضه ها، به ویژه حوضه­ی کن است. همچنین، بررسی نمودارهای داده های دبی حدبیشتر لحظه­ای، نشان داد که در ایستگاه های هفت حوض و قلاک نوسان زیاد بوده و با توجه به پیشینه­ی سیل خیزی در محدوده­ی مورد مطالعه، به دلیل وضعیت و ویژگی های هیدروژئومورفولوژیک حوضه های آبریز در بالادست، کلان شهر تهران به شدت متاثر از رخداد سیلاب است و این مخاطره پدیده­ی  همیشگی آن خواهد بود.

هیدروژئومورفولوژی, حوضه های آبریز, کلان شهر تهران, سیل خیزی