ناهید معرف زاده - بیماری شناسی گیاهی، گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
روح اله شریفی - بیماری شناسی گیاهی، گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
هادی خاطری - بیماری شناسی گیاهی، گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
سعید عباسی - بیماری شناسی گیاهی، گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

اهداف: قارچ Fusarium redolens از عوامل مهم بروز عارضه زردی و پژمردگی فوزاریومی نخود است. هدف از این پژوهش، بررسی اثر کاربرد جداگانه و ترکیبی چند پروبیوتیک درکنترل زیستی این بیمارگر و تحریک رشد نخود بود.مواد و روش ها: اثر تیمارهای جداگانه و ترکیبی قارچ Trichoderma asperellum RUT۱ (Ta)، باکتری های Alcaligenes faecalis (Af) و Delftia tsuruhatensis PIIR (Dt) و میکوریز Rhizophagus intraradices (Ri) بر شدت علائم بیماری و پارامترهای رشدی نخود با حضور F. redolens در گلخانه و در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار و ۱۷ تیمار ارزیابی شد.یافته ها: کاربرد منفرد کلیه انواع پروبیوتیک ها سبب افزایش رشد نخود و کاهش بروز علائم بیماری شد اما ترکیب های آن ها، اثرات متفاوتی داشت؛ برخی ترکیب ها ( Af+Dt، Af+Ta، Dt+Ta، Af+Dt+Ta ، Dt+Ri و Af+Ri ) با هم سازگار بوده و سبب تحریک رشد و کاهش شدت بیماری شدند. تیمارهای Ta+Ri (به جز وزن تر اندام هوایی)، Dt+Ri+Ta (به استثنای طول ریشه و وزن تر اندام هوایی)، Af+Dt+Ri+Ta و Af+Dt+Ri سبب بهبود رشد نشدند و فقط باعث کاهش علائم بیماری گردیدند. تیمار Af+Ri+Ta اثری بر افزایش رشد یا کاهش بیماری نداشت. تیمارهای Af و Dt نیز بهترین تیمارهای محرک رشد و کاهنده بیماری بودند.نتیجه گیری: ترکیب عوامل پروبیوتیک همواره در افزایش رشد گیاه و یا کاهش بروز بیماری موثر نبود و هیچ کدام از ترکیب ها نسبت به کاربرد جداگانه، اثر هم افزایی بر این شاخص ها نداشتند. توصیه می شود با یافتن میکروارگانیسم های دارای اثر هم افزا در ترکیب با پروبیوتیک های این تحقیق، گامی مهم جهت کاهش مصرف ترکیبات شیمیایی و دستیابی به کشاورزی پایدار برداشته شود.

اثر هم افزا, بیوکنترل, تحریک رشد, ترکیب های میکروبی, کشاورزی پایدار