بیتا عباسی - اکولوژی گیاهان زراعی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه
غلامرضا محمدی - گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه
علیرضا باقری - گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه

چکیدهاهداف: پژوهش حاضر به منظور تعیین مناسب ترین زمان کاشت خاک پوش زنده ( شنبلیله) بر فنولوژی، کیفیت دانه و عملکرد ارقام آفتابگردان انجام شد. مواد و روش ها: آزمایش در سال ۱۳۹۶ در دانشگاه رازی به صورت فاکتوریل بر پایه بلوک های کامل تصادفی اجرا شد. فاکتور اول کاشت شنبلیله در چهار سطح (عدم کشت خاک پوش زنده (شاهد)، کاشت شنبلیله ۱۵ روز قبل، همزمان و ۱۵ روز بعد از آفتابگردان) و فاکتور دوم سه رقم آفتابگردان (پروگرس، فرخ، لاکومکا) بود. یافته ها: کاشت شنبلیله قبل از آفتابگردان منجر به کاهش عملکرد کمی و کیفی آفتابگردان شد. به طوری که عملکردهای دانه، روغن و پروتئین آفتابگردان در شرایط کاشت خاک پوش زنده ۱۵ روز قبل از آن به ترتیب ۵/۳۸، ۹/۳۷ و ۶/۴۳ درصد کمتر از تیمار شاهد بود. همچنین وقوع مراحل ستاره ای شدن، گلدهی، تشکیل طبق و رسیدگی فیزیولوژیک به ترتیب به میزان ۸/۶۹، ۸/۲۱، ۵/۲۴ و ۶/۸۲ درجه روز رشد بیشتر (۴/۴، ۱/۱، ۱ و ۳/۴ روز دیرتر) از شرایط شاهد رخ داد. با این حال کاشت خاک پوش زنده همزمان و ۱۵ روز بعد از آفتابگردان بر عملکرد کمی و کیفی دانه های آفتابگردان تاثیر مثبت داشت. عملکردهای دانه، روغن و پروتئین با کاشت همزمان به ترتیب ۴/۳۹، ۴/۳۶ و ۳/۴۳ درصد بیشتر از شاهد بود. این مقادیر با کاشت خاک پوش زنده بعد از آفتابگردان به ترتیب ۵/۲۵، ۷/۲۶ و ۵/۲۳ درصد به دست آمدند. وقوع مراحل گلدهی و تشکیل طبق در شرایط کاشت همزمان به ترتیب به ۸/۲۰ و ۱/۴۷ درجه روز رشد (۷/۰ و ۴/۱ روز زودتر) و در شرایط کاشت خاک پوش زنده بعد از آفتابگردان به ۳/۴۲ و ۶/۱۱۲ درجه روز رشد کمتر (۸/۱ و ۶/۴ روز زودتر) از شاهد احتیاج داشت. بین ارقام آفتابگردان، وقوع مراحل فنولوژیک برای رقم پروگرس دیرتر از ارقام فرخ و لاکومکا بود. دانه های رقم فرخ بیشترین محتوای روغن را داشتند (۳۶ درصد). بیشترین عملکرد دانه (۳۴۲۶ کیلوگرم در هکتار)، روغن (۱۲۰۳ کیلوگرم در هکتار) و پروتئین (۵۳۶ کیلوگرم در هکتار) به رقم لاکومکا اختصاص یافت. نتیجه گیری: کاشت زودهنگام خاک پوش زنده به دلیل ایجاد رقابت بین بوته های شنبلیله با بوته های جوان آفتابگردان، منجر به رشد رویشی ضعیف و تاخیر زمان وقوع مراحل رشد فنولوژیک آفتابگردان خواهد شد. این نتایج اهمیت انتخاب رقم مناسب و به حداقل رساندن رقابت از طریق انتخاب زمان مطلوب کاشت خاک پوش زنده زنده که باعث برتری اثر مساعدتی خاک پوش زنده نسبت به اثر رقابتی آن می شود را ثابت می کند.

پروتئین, روغن, رسیدگی فیزیولوژیک, شنبلیله, خاک پوش زنده