سارا صنایعی - گروه زراعت و اصلاح نباتات ، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
مرتضی برمکی - گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
علی عبادی خزینه قدیم - گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
موسی ترابی گیگلو - گروه باغبانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده اهداف: خشکی یکی از مهم­ترین تنش­های محیطی است که رشد و تولیدات گیاهی را بیش از سایر تنش­های زیستی و غیرزیستی کاهش می­دهد. بررسی نقش همزیستی میکوریزایی و باکتری محرک رشد سودوموناس در افزایش مقاومت به خشکی گیاه دارویی چای ترش از اهداف این پژوهش می­باشد.   مواد و روش­ها: آزمایش به صورت فاکتوریل درقالب طرح کامل تصادفی، با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی در سال ۱۳۹۵ به اجرا در­آمد. تیمارهای مورد آزمایش شامل سطوح خشکی در چهار سطح، اعمال تنش خشکی در شروع گلدهی،۵۰ درصد گلدهی، ۱۰۰درصد گلدهی و بدون اعمال تنش، دو گونه قارچ میکوریزا (Glomus mosseae وGlomus intraradices) به ­علاوه شاهد بدون تلقیح و باکتری ریزوسفری محرک رشد سودوموناس (Pseudomonas p-۱۶۹) به­علاوه شاهد بدون تلقیح در نظر گرفته شدند.   یافته­ها: نتایج نشان داد که با اعمال تنش رطوبتی خصوصیات رشدی گیاه دارویی چای ترش نظیر ارتفاع ، تعداد غوزه در بوته، هدایت روزنه­ای، وزن خشک کاسبرگ، وزن خشک بذر، وزن خشک و حجم ریشه، وزن هزاردانه و کلروفیل برگ به طور معنی­داری کاهش یافت. کاربرد قارچ­های میکوریزا و باکتری محرک رشد سودوموناس در شرایط تنش خشکی سبب افزایش محتوای نسبی آب گردید که بیشترین این مقدار (۳۷/۶۴ درصد) از تیمارتلقیح شده با قارچ حاصل شد که نسبت به شرایط عدم تلقیح حدود ۳۲ درصد افزایش نشان داد. در پاسخ به تنش خشکی فرآیند­های تنظیم اسمزی در گیاه چای ترش فراهم شد و در شرایط تنش، میزان پرولین (۸۴/۷ میلی گرم بر گرم) وآنزیم آنتی­اکسیدانت پلی­فنل­اکسیداز (۵۶/۱ میکروگرم بر گرم) نسبت به شرایط آبیاری کامل به طور معنی­داری افزایش یافت.   نتیجه­گیری: کاربرد قارچ­های میکوریزا و باکتری محرک رشد سودوموناس سبب تعدیل اثرات منفی تنش خشکی گردید. کودهای زیستی از طریق افزایش رشد و افزایش معنی­دار فعالیت آنزیم­های آنتی­اکسیدانت باعث افزایش مقاومت به تنش خشکی شدند.

باکتری محرک رشد, پرولین, چای ترش, خشکی, همزیستی میکوریزایی