بهنام عسگری لجایر - گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
نصرت اله نجفی - گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
ابراهیم مقیسه - پژوهشکده کشاورزی و هسته ایریا، پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای، کرج، ایران
محمد مسافری - مرکز تحقیقات سلامت و محیط زیست، دانشگاه علوم پزشکی تبریز
جواد هادیان - پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه دارویی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران،

برای بررسی تاثیر سطوح مختلف لجن فاضلاب پرتوتابی نشده و شده، بر جذب عناصر غذایی کم مصرف (مس، روی، آهن، نیکل و منگنز) و فلزهای سنگین (سرب و کادمیم) در ریشه و شاخساره ریحان، آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در شرایط گلخانه اجرا شد. تیمارها شامل کاربرد لجن فاضلاب در سطوح صفر، ۱۵، ۳۰ و ۶۰ گرم بر کیلوگرم خاک بود که در معرض پرتوتابی گاما با دوزهای صفر، ۵، ۱۰ و ۲۰ کیلوگری قرار گرفته بودند. نتایج نشان داد افزودن ۱۵ و ۳۰ گرم لجن فاضلاب بر کیلوگرم با هر دز پرتوتابی باعث افزایش وزن ریشه و شاخساره خشک و در سطح ۶۰ گرم بر کیلوگرم باعث کاهش آنها گردید. با کاربرد تمام سطوح لجن فاضلاب پرتوتابی شده و نشده، جذب مس، نیکل، سرب، روی، منگنز و آهن ریشه و شاخساره نسبت به شاهد افزایش یافت. بیشترین مقدار جذب فلزهای مس، روی، آهن، منگنز، سرب، کادمیم و نیکل ریشه و مس، روی، سرب و کادمیم شاخساره از کاربرد ۳۰ گرم بر کیلوگرم لجن فاضلاب پرتوتابی شده با دوز ۲۰ کیلوگری حاصل گردید. بیشترین مقدار جذب آهن، منگنز و نیکل شاخساره نیز از کاربرد ۳۰ گرم بر کیلوگرم لجن فاضلاب پرتوتابی شده به ترتیب با دوز ۵، ۵ و۱۰ کیلوگری مشاهده شد. نتایج نشان داد که گیاه دارویی ریحان توان بالایی در جذب فلزهای سنگین از خاک و انتقال آنها به شاخساره دارد. لذا، مصرف گیاهان ریحان تیمار شده با لجن فاضلاب به صورت تازه خوری و ادویه ای باید با احتیاط انجام شود.

آلاینده, پرتو گاما, جذب, لجن فاضلاب, گیاه دارویی