حسین نستری نصرآبادی - گروه علوم و مهندسی باغبانی، مجتمع آموزش عالی تربت جام، تربت جام، ایران.
حمیده طبسیان - گروه علوم و مهندسی باغبانی، مجتمع آموزش عالی تربت جام، تربت جام، ایران.

چکیدهشته جالیز، Aphis gossypii ، یکی از آفات اقتصادی خربزه است که قدرت سازگاری بالایی با شرایط محیطی مختلف از جمله شوری دارد. در این تحقیق، اثرات کشنده و زیر کشنده (LD۱۰) حشره­ کش صابونی پالیزین بر شته جالیز پرورش یافته روی گیاهچه ­های خربزه، در چهار سطح کلرید سدیم (صفر، ۲۰، ۴۰ و ۶۰ میلی مولار) به صورت فاکتوریل بر مبنای طرح کاملا تصادفی، در شرایط  اتاقک رشد مورد بررسی قرار گرفت. زیست سنجی بر اساس روش غوطه وری برگ در محلول سمی صورت گرفت. مقادیر LD۵۰ پالیزین علیه شته ­های بالغ بعد از ۲۴ ساعت به ترتیب ۱۳۷۸، ۱۰۳۶، ۸۶۰ و ۷۴۹ پی­پی­ام برای تیمارهای مذکور برآورد شد. نتایج نشان داد، ارتباط معکوسی بین سمیت پالیزین با افزایش غلظت شوری وجود دارد. برای تعیین تاثیر LD۱۰ پالیزین بر شته، فراسنجه ­های زیستی باروری حشره در هر تیمار شوری بر اساس تئوری جدول زندگی دو جنسی ویژه سن-مرحله زیستی تعیین گردید. در شته ­های تیمار شده نسبت به شته ­هایی که تحت شرایط شوری مشابهی پرورش یافتند، پوره ­ها دوره رشد و نموی طولانی­ تری داشتند اما حشرات بالغ از عمر کوتاه­ تر و توانایی زادآوری کمتر برخوردار بودند. از سویی فراسنجه ­های جمعیتی شته ­ها نیز تحت تاثیر پالیزین قرار گرفت. میانگین نرخ ذاتی افزایش جمعیت از ۳۱/۰ ماده/ماده/روز تا ۱۷/۰ ماده/ماده/روز و میانگین مدت زمان یک نسل از ۱۶/۱۱ روز تا ۶۵/۱۲ روز بین تیمارهای شوری صفر تا ۶۰ میلی مولار تغییر کرد. بر اساس نتایج به دست آمده، می ­توان حشره­ کش پالیزین به همراه تنش شوری را برای مدیریت تلفیقی موفق شته جالیز روی خربزه توصیه کرد.

کلمات کلیدی: پالیزین, خربزه, زادآوری, شته, شوری