بهزاد وثیق - عضو هیئت علمی گروه معماری دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول

امروزه مفهوم حس مکان به عنوان ابزاری برای سنجش و تبیین کیفیت فضا به کار می رود؛ با این حال این ابزار در فضاهایی با زمینه حافظه جمعی، نمی­تواند معتبر باشد. لذا تدوین چارچوبی که به ابعاد معنوی فضا توجه کند، ضروری است و توجه به تدوین راهبرد سنجش حس معنوی مکان ضروری به نظر می رسد. هدف از این تحقیق بیان مولفه­ هایی است که بتواند نواقص نظری حس مکان در فضاهای مذهبی آرامگاهی را برطرف کند. مهم ترین فضای معنوی ایران، بارگاه ملکوتی امام رضا(ع) است؛ لذا این مجموعه به عنوان نمونه موردی برای سنجش و تدوین حس معنوی مکان، انتخاب شده است. روش انجام پژوهش به صورت ترکیبی شامل روش­ های پیمایشی و همبستگی با رویه توصیفی تحلیلی و مطالعات پایه برمبنای روش­ های میدانی و استفاده از روش دلفی سامان یافته است. پس از اجماع نخبگان در سه مرحله، پرسش نامه شامل ۶۲ سوال بین زائران حرم به صورت تصادفی، توزیع شد. از میان۶۲ مولفه بررسی شده، علاوه بر مولفه­ های کالبدی، ادراکی و کارکردی، مولفه­ هایی مانند اثر مناسک زیارت ، ویژگی­ های جمعی هنگام زیارت و زمینه معنوی فردی مولفه­ های اثرگذار بر افزایش حس معنوی است.

حس معنوی مکان, فضاهای مذهبی, حرم رضوی