علی نصیری - استاد گروه معارف دانشگاه علم وصنعت ایران
محمد حسین نصیری - طلبه سطح چهار مرکزتخصصی امامت، حوزه علمیه قم
حمید کریمی - عضوهیئت علمی گروه معارف دانشگاه علم وصنعت ایران
محمد رضا ملکی دیزینی - طلبه سطح چهار حوزه علمیه مشهد

وجود آیات متشابه که از واقعیت‎های مورد اذعان خود قرآن است، به‎خاطر طبیعت متشابه‎بودن مدالیل آن‎ها، زمینه را برای تاویل نادرست و کژتابی‎های فکری و رفتاری فراهم می آورد که از منظر قرآن با ارجاع آن‎ها به آیات محکم و نیز مراجعه به اهل بیت (علیهم السلام)، می‎توان تاویل صحیح از آن‎ها را به‎دست داد. از سوی دیگر، بخشی از روایت‎های تفسیری موجود از امام رضا (علیه السلام) به تاویل آیات متشابه اختصاص یافته است که با واکاوی آن‎ها می توان هشت روش را برای به‎دست‎دادن تاویل صحیح برشمرد که عبارتند از: ۱. استفاده از برهان عقلی ۲. بهره‎جستن از سیاق آیات ۳. بهره‎جستن از دلالت سایر آیات ۴. تاکید بر قاعده «ایاک اعنی و اسمعی یا جاره»۵. استناد به وحی بیانی  ۶. استفاده از روایات نبوی و ولوی ۷. استفاده از تاریخ صحیح ۸. استفاده از ادبیات قرآنی.  نگارندگان در این مقاله پس از ارائه مفهوم لغوی و اصطلاحی دو واژه «تاویل» و «متشابه»، با ارائه نمونه‎های مختلف از روایات امام رضا (علیه السلام)، این هشت روش را بررسی کرده اند.  از بررسی این روش‎ها به‎دست می‎آید که در مرحله نخست،  امام رضا (علیه السلام) بر حساسیت تفسیر آیات متشابه و لزوم مراجعه به اهل بیت (علیهم السلام) در این زمینه تاکید فرموده و در مرحله دوم امعان توجه به قراین داخلی آیات همچون سیاق و قراین بیرونی همچون براهین عقلی و رهنمون روایات صحیح را در به‎دست دادن تفسیر صحیح از آیات متشابه کارآمد می‎داند.

تاویل, متشابه, امام رضا (علیه السلام), سیاق آیات, وحی بیانی, روایات نبوی