کیمیا سکاکی - دانشگاه علامه طباطبائی تهران
وجه اله قربانی زاده - دانشگاه علامه طباطبائی تهران

تفکر سیستم های کاربردی از دهه ۱۹۵۰ از طریق سه موج پارادایماتیک تکامل یافته است. پژوهشگران در موج اول، سیستم ها را به عنوان موجودیت های دنیای واقعی و مدل های سیستم ها را به عنوان بازنمایی واقعیت در نظر می گرفتند، بنابراین عینیت مهم بود. در مقابل، پژوهشگران موج دوم بر تفکر بر حسب سیستم ها و کاوش دیدگاه های چندگانه تاکید کردند. نقش مدل ها کمک به درک متقابل و افزایش درک دیدگاه های مختلف در مورد اقدامی بود که باید انجام شود. در دهه ۱۹۸۰، طرفداران موج اول و دوم با هم درگیر شدند. سپس برخی از پژوهشگران موج سوم، که در ابتدا تحت عنوان تفکر سیستمی انتقادی کار می کردند، استدلال کردند که تقسیم جامعه تحقیقاتی سیستمی به دو بخش مفید نیست و آنها از کثرت گرایی روش شناختی که روش های ترکیبی از هر دو سنت را در هم می آمیزد، حمایت می کردند. پژوهشگران دیگر تصمیم گرفتند تا به روابط قدرت در طول مداخلات بپردازند، به ویژه به بررسی ارزش ها و قضاوت های مرزی در پروژه ها به منظور پرداختن به تعارض و به حاشیه رانده شدن مسائل. این عمل «نقد مرزی» نامیده شد و در نهایت با کثرت گرایی روش شناختی در رویکردی جدید با عنوان مداخله سیستمیک ادغام شد. این پژوهش به خوانندگان یک دید کلی از ظهور و بلوغ هر دو تفکر سیستمی انتقادی و مداخله سیستمی ارائه می دهد. سپس دو مشکل عمده را مورد بحث قرار می دهد که در موج سوم حل نشده باقی می مانند. اولا، گسترش روزافزون روش ها که به تنوع دیدگاه ها در مورد تفکر سیستمی منجر شده است، که توضیح آنچه برای تازه واردان است به یک چالش واقعی تبدیل شده است. دوما، با وجود این تنوع، همه روش ها و روش های جدید هنوز بر اساس اصول تحلیل عقلانی بنا شده اند و رویکردهای فراتر از این به حاشیه رانده می شوند. برای مثال، روش های مبتنی بر هنر و تئاتر به ندرت در ادبیات سیستمی ذکر شده اند، با این حال می توانند به مردم کمک کنند تا دریابند که چگونه مفروضات ارزشی و مرزی آنها ریشه در انگیزه ها و خاطرات ناخودآگاه دارد. نوشته های اخیر شروع به پرداختن به این مشکلات کرده اند، اما قضاوت در مورد اینکه آیا این گسترش موج سوم خواهد بود یا اولین تورم موج چهارم تفکر سیستمی، زود است.

علم شناسی انتقادی سیستم، کثرت گرایی روش شناختی، مداخله سیستماتیک، تفکر سیستمی کاربردی،نقد مرزی