عباس راهدان - دانشجوی دکتری آبخیزداری دانشگاه تهران
مهنا جوانمردی - فارغ ااتحصیل کارشناسی ارشد محیط زیست دانشگاه تهران

مشکل کم آبی در طول تاریخ در سرزمینهای خشک و نیمه خشک همواره وجود داشته و باعث ملاحظات و محدودیتهای برای این سرزمینها بوده است. در سالهای اخیر بر اهمیت حکمرانی آب برای مقابله با چالشهای آتی آب تاکید شده است. درواقع بحران جهانی آب، بحران حکمرانی است و نه بحران کمیابی. در سالهای اخیر، رشد جمعیت، تغییرات اقلیمی، الگوی کشت نامناسب، شرایط اقتصادی و... مسئله آب را با چالشهای بیشتری روبه رو کرده است. حکمرانی آب بیانگر ساختار و بستری است که فرآیندهای مختلف مدیریتی ازجمله تدوین طرحها و برنامه های توسعهای و حفاظت منابع آب و اجرای آنها را تنظیم میکند. به عبارت دیگر این فرآیندهای مدیریتی در خلا انجام نمیشود بلکه نیازمند بستری توانمند شامل قوانین، سیاستها و ساختار تشکیلاتی مناسب است که همان حکمرانی خوب است. با توجه به متغیر بودن شرایط سیستمهای زیست محیطی و اجتماعی و تاثیر آن در اهداف مدیریت و حکمرانی، نیاز است حکمرانی آب در هر منطقهای با توجه به شرایط زیست محیطی، اجتماعی، ارزشها، باورها و منافع ذینفعان مختلف در آن منطقه صورت گیرد که از آن به نام حکمرانی محلی یاد میشود. درواقع در مدیریت منابع آب یکی از مهمترین رویکردهای مشارکتی حکمرانی محلی آب است که به معنای دسترسی آب در سطح محلی است. در این زمینه حکمرانی محلی آب باعث میشود علاوه بر سازمانهای مربوط ذینفعان و جوامع محلی نیز با آگاهی از اهمیت آب و نوع مدیریت آن در این فرایند نقش داشته باشند. در این مقاله به بررسی حکمرانی آب و چارچوب تحلیلی حکمرانی آب کشور و پیامدهای ایجادشده در کشور در اثر حکمرانی نامطلوب میپردازیم. در انتها به تعریف حکمرانی محلی و عوامل پیشران درروند تاریخی استقرار حکمرانی محلی در ایران و موانع بازدارنده در تداوم حکمرانی اشاره میکنیم. درنهایت به این نتیجه میرسیم که استقرار ساختار حکمرانی فرایندی در کنار استقرار نهادهای که برگرفته از ظرفیتهای محلی و منطبق بر ترتیبات نهادی محلی باشد، از توصیه های راهبردی است که باید توجه جدی بدان کرد. بدین جهت که تجربه ثابت کرده است که ساختارهای سیاسی دستوری از بالا به پایین به دلیل اینکه با واقعیتهای جامعه شناسی تاریخی این سرزمین در تطابق نبوده هیچگاه نتوانسته نسبت به مدیریت مطلوب منابع آب موفق عمل نماید.

حکمرانی آب، بحران آب، تمرکززدایی، حکمرانی محلی آب، ایران