محمدحسین مهدیان - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری کشور

هدایت هیدرولیکی یکی از خصوصیات هیدرودینامیک خاک­هاست که نقش تعیین کننده­ای در حرکت و انتقال آب و املاح در خاک دارد. در پروژه های زهکشی، مقدار هدایت هیدرولیکی اشباع خاک ضروری است. این مقدار تقریبا ثابت است. روش­های مختلفی برای اندازه­گیری هدایت هیدرولیکی خاک­ها وجود دارد که در مجموع می­توان آنها را به دو دسته بالا و زیر سطح ایستابی تقسیم کرد. بررسی­های اولیه نشان می­دهد که بین نتایج حاصل از این دو روش تفاوت قابل توجهی وجود دارد. به همین دلیل، این بررسی برای دستیابی به اهداف زیر برنامه­ریزی شده است: ۱- مقایسه نتایج هدایت هیدرولیکی موجود برای روش­های زیر و بالای سطح ایستابی در پروژه های مطالعاتی و تحقیقاتی در داخل و خارج کشور، ۲-  دلایل متفاوت بودن نتایج روش­های یاد شده و ۳- راه حل­های عملی برای نزدیک کردن نتایج اندازه­گیری شده از روش­های تعریف شده. بررسی­ها نشان داد که نتایج روش­های بالای سطحی ایستابی عموما از روش­های زیر سطح ایستابی کمتر است به نحوی که می­توان گفت نتایج روش­های زیر سطح ایستابی ۵۰/۰تا ۳۲ برابر نتایج روش­های بالای سطح ایستابی بوده است. علت این تفاوت مربوط به عوامل مختلفی است که از جمله می­توان به متفاوت بودن کیفیت آب مصرفی با آب زیرزمینی، محبوس شدن حباب­های هوا در خلل و فرج درون خاک در شرایط بالای سطح ایستابی، و متفاوت بودن الگوی جریان در روش­های فوق اشاره کرد. کمتر بودن نتایج روش­های بالای سطح ایستابی در مقایسه با روش­های زیر سطح ایستابی، شاید این موضوع را تایید کند که دستیابی به هدایت هیدرولیکی اشباع در روش­های بالای سطح ایستابی مقدور نیست، لذا ضروری است که نتایج این نوع روش­ها تعدیل و به عبارتی با روش­های زیرسطح ایستابی متوازن شود. در این خصوص روش­های مناسب به ترتیب اولویت: روش مدل­های طبیعی، روش مدل­های صحرایی، روش زمین آماری، روش مکنیل، و روش همبستگی بین بافت و ساختمان توصیه شده است.