مریم هاشمی - استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
معصومه نعمتی قزوینی - دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

شناخت و درک عمیق از متن و پی بردن به لایه­های زیرین معنایی، نیازمند به کارگیری ابزارهای روشمند علمی است. یکی از این ابزارها که در نظریه هرمنوتیک شلایر ماخر (۱۷۶۸-۱۸۳۴) مطرح می­شود تاویل روان­شناختی است که در جستار پیش رو در قالب یک نوع پارادایم معرفتی به نام پارادایم روان شناخت­گرا مورد استفاده قرار گرفته است. پارادایم روان شناخت­گرا بر اتخاذ مفاهیم رهیافتی ویژه­ای ازجمله فردیت مولف، انسانیت مولف، و فضای گفتمانی حاکم بر عصر مولف استوار می­گردد. مقاله حاضر با هدف تبیین شاخصه های فردیت امام علی (ع) در ارتباط با مفهوم راهبردی وحدت اسلامی در پی پاسخگویی به این سوال است که بر اساس پارادایم روان شناخت­گرای شلایر ماخر، مفهوم رهیافتی فردیت مولف در خطبه ۲۳۸ نهج البلاغه چگونه نمود یافته است. مسئله وحدت همچنان یکی از چالش­های جهان اسلام است که بازگشت به گفتمان ناب اسلامی و بازخوانی مبانی اصیل آن را به ضرورتی اجتناب ناپذیر مبدل می سازد. خطبه ۲۳۸ با محوریت دعوت به وحدت و پرهیز از تفرقه یکی از منابع ارزشمند در این حوزه است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که نظم ذهنی و ساختار منطقی حاکم بر گفتمان امام علی (ع) در ارتباط با مسئله وحدت، ریشه­یابی دقیق عوامل تفرقه­ساز و سپس ارائه راه حل های رفع مشکل، جایگاه ویژه تعقل و خردورزی در گفتمان علوی و خود پنداره مثبت در تعامل با مخاطب از برجسته ترین شاخصه­های فردیت آن حضرت در خطبه مذکور به شمار می­آید.

هرمنوتیک, پارادایم روان شناخت گرا, فردیت مولف, وحدت اسلامی, نهج البلاغه