افشین جهانشاهی - دانشجوی کارشناسی ارشد آبخیزداری دانشگاه زابل
عبدالحمید دهواری - استادیار گروه مرتع و آبخیز دانشگاه زابل

انجام عملیات آبخیزداری در حوزه های آبخیز نیازمند توان مالی و اجرایی بسیار بالایی است لذا باید در یک برنامه ریزی جامع با لحاظ پتانسیل نیروی انسانی متخصص، امکان تامین اعتبارات لازم از منابع ملی و خصوصی و همچنین مطالعه و اولویت بندی حوزه های آبخیز و زیرحوزه ها جهت انجام عملیات اجرایی ضروری است. در این تحقیق حوزه آبخیز تنگویه سیرجان واقع در استان کرمان براساس ویژگی آبراهه ها (رتبه آبراهه، تراکم زهکشی)، خصوصیات فیزیوگرافی و ژئومورفولوژی و با کمک مدل رقومی ارتفاعی به 11 زیر حوزه تقسیم گردید. عوامل نه گانه موثر در فرسایش در مدل پسیاک بعنوان معیارهای اصلی در این ارزیابی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. با توجه به میانگین وزنی عوامل نه گانه مدل پسیاک در تمام زیرحوزه ها و طبقه بندی سه گانه مثبت، منفی و خنثی در مدل اسکالوگرام و با استفاده از میانگین و انحراف معیار، دامنه تغییرات پارامترهای متغیر در طبقات سه گانه معین گردید. نتایج نشان داد که زیر حوزه شماره 9 به دلیل مثبت بودن پنج عامل از عوامل نه گانه مدل پسیاک بعنوان اولویت اول و زیرحوزه شماره 1 به دلیل فقدان عوامل با دامنه تغییرات مثبت بعنوان اولویت پنجم برای اجرای اقدامات آبخیزداری قرار دارند. از بین عوامل 9 گانه مدل پسیاک عامل پوشش زمین بیشترین و عامل آب وهوا کم ترین نقش را درفرسایش و رسوب دهی دارند که این دو عامل می تواند در تعیین اولویت کنترل عوامل موثر در فرسایش و رسوب دهی در زیرحوزه ها به منظور اجرای اقدامات حفاظت خاک تاثیر گذار باشد.

مدل پسیاک، مدل اسکالوگرام، اولویت­بندی زیرحوزه، حوزه آبخیز تنگویه سیرجان