داریوش قربانیان - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان سمنان
حمید رضا عباسی - عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

ارگ دامغان با مساحت تقریبی71000 هکتار به شکل دو منطقه جدا از هم در شمال غربی و جنوب و جنوب شرقی کویر حاج علیقلی قرار دارد. pH وEC نمونه های برداشت شده به ترتیب55/7 و 88/2 میلی موس برای حسن آباد و 19/7 و2 /0 میلی موس برای چاه جام اندازه گیری شد. در بررسی مورفوسکوپی وضعیت سطح دانه ماسه ها، در حسن آباد اکثر دانه ها هاله مانند و درخشان هستند و فراوانی آن در بین نهشته های بادی حاکی از نقش بیشتر آبرفتهای رودخانه ای و رسوبات مسیل ها و خشکه رودها در تغذیه تپه های ماسه ای منطقه است. در بررسی مورفوسکوپی ماسه های چاه جام، در تمام دانه ها وضعیت درخشان دیده می شود که نشان دهنده نقش دریاچه نمک آبرفتهای رودخانه ای و رسوبات مسیل ها در ایجاد ارگ منطقه است. از نظر شکل، در حسن آباد دانه ها در گروه زوایای سائیده شده و ساییده شده و همچنین جورشدگی ذرات در حد نسبتا خوب (طبقه سوم) و کج شدگی آن نیز در حد متقارن (طبقه سوم) قرار می گیرد. در چاه جام جورشدگی ذرات در حد بسیار خوب (طبقه اول) و کج شدگی آن نیز در حد متقارن خوب (طبقه دوم) قرار می گیرد. بر اساس منحنی دانه بندی ذرات قطر حداقل و حداکثر ذرات اختلاف زیادی دارد و یکنواختی آنها کم است اما در چاه جام قطر حداقل و حداکثر ذرات اختلاف زیادی ندارد و یکنواختی مناسبی بین ذرات وجود دارد. بررسی مورفوسکوپی نمونه ها نشان می دهد که بیشترین درصد ذرات ماسه ای حاصل از فرسایش آبی است. کانی های کلسیت، بیوتیت، پیروکسین، کوارتز ، آمفیبول، کانی های تیره و در حد محدود گچ و نمک مشاهده شد.

ارگ دامغان، فرسایش بادی، کویر حاج علیقلی، استان سمنان