مرتضی مولائی - دانشیار گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه.

برآورد کارایی فنی آب آبیاری یکی از ابزارهای اساسی مدیریت منابع آب است. در این تحقیق، با استفاده از داده های ۱۰۰ کشاورز تولیدکننده چغندرقند در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، کارایی فنی آب آبیاری، کارایی فنی هزینه آب آبیاری، کارایی فنی ستاده- محور و کارایی فنی نهاده- محور با استفاده از تابع مرز تصادفی برآورد شده است. نتایج نشان می دهد که سهم هزینه آب آبیاری کمتر از سایر نهاده بوده و برابر با ۷/۵۷ درصد است. میانگین کارایی فنی آبیاری، کارایی فنی هزینه آب آبیاری، کارایی فنی ستاده- محور و کارایی فنی نهاده- محور به ترتیب ۵۶/۶۵، ۹۶/۵۳، ۹۸/۷۷ و ۵۲/۸۷ درصد برآورد شده است. این نتایج بیانگر آن است که با ثابت نگه داشتن مقدار مصرف سایر نهاده ها و کاهش آب آبیاری به اندازه ۴۳/۳۵ درصد و مصرف ۳۶۰۷ مترمکعب در هکتار می توان مقدار ثابت محصول (۶۲/۹۱ تن در هکتار) را تولید نمود. کارایی فنی هزینه آب آبیاری نیز نشان دهنده این است که درصورت حداکثر کردن کارایی فنی آب آبیاری، هزینه آب آبیاری به اندازه ۳/۴۷ درصد کاهش پیدا خواهد کرد. ضریب همبستگی بین کارایی فنی آب آبیاری و کارایی فنی هزینه آب آبیاری (۶۷/۲۰)، کارایی فنی نهاده- محور (۳۱/۱۴) و کارایی فنی ستاده- محور (۱۶/۴۴) است و افزایش کارایی فنی آب آبیاری منجر به افزایش آن کارایی ها می شود. در صورتی که قیمت آب آبیاری در تولید چغندرقند در حوضه مورد مطالعه ۳۹/۸۸ درصد (از ۱۲۱۰ به ۱۷۰۰ ریال بر مترمکعب) افزایش یابد مقدار آب مصرفی و هزینه های آب در تولید چغندرقند به ترتیب ۴۳/۳۵ و ۳/۴۷ درصد کاهش خواهد یافت. توصیه می شود با توسعه تکنولوژی های آبیاری و سیاست های قیمتی کارایی فنی آبیاری افزایش داده شود.

کارایی فنی آب آبیاری, کارایی فنی هزینه آب آبیاری, چغندرقند, حوضه آبریز دریاچه ارومیه