معصومه السادات هاشمی - دانشجوی دکتری گروه مهندسی علوم و مهندسی آب، دانشکده فنی مهندسی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران
حامد مازندرانی زاده - استادیار، گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه بین المللی امام خمینی
پیمان دانش کار آراسته - دانشیار گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه بین المللی امام خمینی( ره )، قزوین، ایران
مهدی ضرغامی - استاد دانشکده مهندسی عمران و پژوهشکده محیط زیست، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

بحران آب ناشی از رشد سریع جمعیت، توسعه اقتصادی نامتوازن، تغییر اقلیم و همچنین مدیریت ناکارآمد منابع آب مهم­ترین تهدید در قرن حاضر شناخته شده است. منابع آب زیرزمینی به عنوان یکی از مهم ترین منابع آب در دسترس، در سال­های اخیر با چالش­های زیادی مواجه شده است، به گونه ای که از ۶۰۹ دشت کشور، ۴۰۴ دشت به عنوان دشت ممنوعه اعلام شده است. بخش کشاورزی به عنوان مهم­ترین مصرف­کننده منابع آب دشت­ها، نقش زیادی در شکل گیری این بحران داشته است. در این تحقیق نقش محصولات زراعی غیر استراتژیک مختلف در افت سطح آبخوان و همچنین بر درآمد کشاورزان در دراز مدت با استفاده از مدل سیستم دینامیک بررسی شده است. آبخوان دشت قزوین که از سال ۱۳۴۲ به عنوان دشت ممنوعه اعلام شده است به عنوان مطالعه موردی انتخاب شد. بدین منظور بعد از جمع آوری سری زمانی داده­ها و رفع نقایص آن، مدل شبیه سازی ۱۵ ساله علت و معلولی با استفاده از نرمافزار Vensim PLE توسعه یافت و با استفاده از الگوریتم ژنتیک کالیبره گردید. نتایج نشان داد آب انتقالی از سد طالقان به دشت قزوین باعث کاهش مقدار افت سطح آبخوان در طول ۱۵ سال به اندازه ۱۰ متر شده است. حساسیت سطح ایستابی و درآمد خالص کشاورزان به تغییرات سطح زیر کشت ۱۷ محصول در دشت قزوین بررسی گردید و نتایج نشان داد درآمد کشاورزان بیشترین حساسیت را به کشت انگور با ردپای بالای اقتصادی دارد و از طرف دیگر سطح ایستابی نیز بیشترین حساسیت را به کشت محصول گندم دارد. در ادامه اثرات حذف برخی محصولات زارعی با نیاز آبی بالا و غیراستراتژیک از الگوی کشت بر درآمد کشاورزان و سطح ایستابی ارزیابی گردید. نتایج نشان می­دهد سناریو عدم کشت محصولات زراعی غیراستراتژیک به عنوان سناریوی تعادلی توسط هر چهار روش حل اختلاف در حالت متقارن انتخاب گردید.

افت سطح ایستابی, درآمد کشاورزان, آبخان دشت قزوین, سیستم دینامیکی