سعیده سامانی - استادیار/ موسسه تحقیقات آب.

آب زیرزمینی حیاتی ترین منبع تامین آب در ایران است که بهره برداری پایدار از آن، از ضروریات اجتناب ناپذیر محسوب میشود. متاسفانه در چندین دهه گذشته، منابع آبی کشور ازنظر کمیت و کیفیت در وضعیت بحرانی است و تشدید افت سطح آب زیرزمینی در آبخوانها ممنوعیت بیش از ۴۰۳ محدوده از ۶۰۹ محدوده مطالعاتی و کسری مخزن تجمعی ۱۳۵ میلیارد مترمکعب را به دنبال داشته است. در سال ۱۳۹۳، اجرای طرح احیاء و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی کشور باهدف متعادل کردن میزان برداشت آب به تصویب رسید. علیرغم تلاشهای وزارت نیرو طی ۵ سال اخیر ذیل این طرح، روند تراز آبهای زیرزمینی همچنان نزولی است. بنابراین در فاز بعدی اجرای این طرح نیاز به یک ارزیابی عملکرد و یافتن دلایل عدم موفقیت است. در این مقاله از رویکرد ارزیابی از طریق مطالعات تطبیقی با هدف استفاده از الگوهای جهانی در بازنگری طرح احیا و تعادل بخشی و تغییر در اجرای برنامههای مدیریتی، جهت بهرهوری بهتر این طرح و تغییر رویکرد برداشت از منابع آب زیرزمینی در کشور، استفاده شده است. لذا کشورهای پیشتاز (آمریکا، اسپانیا و هند) در زمینه برنامههای مدیریت پایدار منابع آب جهت انجام مطالعات تطبیقی مشخص شده است. بر اساس تجربیات سایر کشورها، به منظور افزایش اثربخشی طرح احیاء و تعادل بخشی، به عنوان موثرترین عامل نیاز به اصلاح ساختار حکمرانی آب و مشارکت جوامع محلی است و بدون دخالت عموم مردم و یا جامعه هدف، نمی توان دسترسی به نتیجه ملموسی در زمینه مدیریت بهینه منابع آب و احیای آبخوان ها را متصور شد. همچنین اعمال مدیریت یکپارچه و انطباقی منابع آب الزامی است.

الگوهای مدیریت پایدار , طرح احیا و تعادل بخشی , مدیریت مشارکتی منابع آب زیرزمینی