محمود رشیدی - دانشجوی دوره دکتری /رشته مدیریت منابع آب دانشگاه تبریز
مهدی ضرغامی - استاد / دانشکده مهندسی عمران و پژوهشکده محیط زیست دانشگاه تبریز
اسماعیل پیش بهار - دانشیار /دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز

کشورهای حاشیه رودخانه های مرزی همواره در استفاده از منبع آب مشترک به رقابت پرداخته اند. تعداد، موقعیت قرارگیری ازلحاظ بالادستی و پایین دستی و عملکرد اقتصادی هر یک از کشورها بر پیچیدگی های مسائل آب های مشترک مرزی افزوده است. از این رو تحلیل عملکرد اقتصادی کشورها، کمک شایانی در مطالعات آتی خواهد داشت. در تحقیق حاضر با انتخاب رودخانه ارس به عنوان یک رود مرزی مشترک بین کشورهای ایران، ترکیه، ارمنستان و آذربایجان، ابتدا مرز حوضه آبریز در محل اتصال به رودخانه کورا با استفاده از نقشه رقومی ارتفاعی با اندازه سلولی ۳۰ متر استخراج و سپس به ۱۰ زیرحوضه با برآورد خصوصیات فیزیوگرافی ازنظر شیب، مساحت و ارتفاع تقسیم بندی شد. با استفاده از داده های بارش ایستگاه های سینوپتیک و رواناب سطحی مشاهداتی ایستگاه های هیدرومتری، پتانسیل آب سطحی تولیدی سالانه هر یک از زیرحوضه ها برآورد گردید. سپس ارتباط بین ارزش افزوده سالانه بخش کشاورزی به عنوان متغیر وابسته با مقادیر سالانه آب قابل دسترس، میزان نیروی کار و سرمایه هر یک از کشورها به عنوان متغیرهای مستقل، با استفاده از مدل های رگرسیون به ظاهر نامرتبط و رگرسیون داده های پانلی برآورد گردید. بررسی نتایج نشان داد در تحقیق حاضر مدل رگرسیون با اثرات ثابت بهترین مدل ازنظر آماری است و می تواند ناهمگنی مقطعی در حوضه را تا ۷۳ درصد تغییرات ارزش افزوده توجیه نماید. علاوه بر آن معنی دار بودن ضریب جمله توان دوم آب ازلحاظ آماری، تاکید بر وجود ارتباط غیرخطی مابین آب و ارزش افزوده است.

حوضه آبریز مرزی, ارزش افزوده, رگرسیون به ظاهر نامرتبط, رگرسیون داده های پانلی, ناهمگنی مقطعی