سیده لیلا رضوی طوسی - دانشجوی فرادکتری/ گروه سازه های آبی دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
جمال محمد ولی سامانی - استاد / گروه سازه های آبی دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
هدایت فهمی - وزارت نیرو / معاونت آب و آبفا

منابع آب و خاک هر کشور از مهمترین منابع و زیربنای توسعه پایدار می باشند. حوضه آبریز نه تنها یک بخش هیدرولوژیکی است بلکه یک بخش اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی نیز می باشد که نقش مهمی در توسعه پایدار یک کشور دارد. در این راستا و بر اساس اهداف سند چشم انداز کشور در صنعت آب، راهبردهای مختلف مدیریت جامع نظام آب کشور تدوین شده اند. یکی از مسائل مهم برنامه جامع آب به ویژه در بخش تخصیص آب، مدیریت حوضه های آبریز و اولویت بندی آنها بر اساس راهبردهای بخش آب می باشد که با توجه به تعدد و تنوع راهبردها و همچنین ارتباطات پیچیده بین آنها، انجام این امر بسیار دشوار است. از جمله راهکارهای موثر در این زمینه، استفاده از روش های مختلف تصمیم گیری چندشاخص ه ای فازی می باشد. بنابراین، با توجه به اهمیت مساله اولویت بندی حوضه های آبریز بحرانی کشور در بخش تخصیص آب در برنامه کلان ملی، در این تحقیق یک الگوریتم جدید بر اساس روش فرآیند تحلیل شبکه ای فازی و روش TOPSIS فازی ارائه شده است که شامل استفاده از اعداد فازی مثلثی در الگوریتم تصمیم گیری می باشد. بر این اساس، ۳۸ راهبرد بخش آب (S۱, S۲, …, S۳۸) به عنوان زیر معیار در ۱۰ بخش (C۱, C۲, …, C۱۰) که به آنها خوشه گفته می شود، تقسیم بندی شدند. خوشه ها نیز زیر مجموع ه ای از معیارهای اصلی (اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی) می باشند. گزینه های مورد بررسی در این مقاله عبارتند از: حوضه های آبریز دریاچه ارومیه، اترک، سفیدرود، دریاچه نمک و زاینده رود. از آنجا که ورودی های مدل شامل عبارات بیانی تصمیم گیرنده می باشد، لذا استفاده از ریاضیات فازی امکان مدل کردن عدم قطعیت ها را فراهم می کند. یکی از مزایای مهم الگوریتم پیشنهادی جدید، استفاده از اعداد فازی مثلثی در تمام مراحل تصمیم گیری است. برای بررسی نحوه عملکرد مدل ارائه شده، نتایج بدست آمده از روش پیشنهادی با نتایج بدست آمده از روش ANP مقایسه شدند. بر این اساس حوضه آبریز دریاچه ارومیه در رتبه اول و حوضه آبریز اترک در رتبه آخر قرار دارد. همچنین تحلیل حساسیت بر روی وزن خوشه ها انجام و چگونگی تاثیر آن در اولویت بندی حوضه های آبریز بررسی شد.

حوضه آبریز, راهبردهای بخش آب, روش فرآیند تحلیل شبکه ای فازی