محمد بیژنی منظر - کارشناس ارشد /منابع آب، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، تهران، ایران.
نجمه مهجوری مجد - استادیار/ دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، تهران، ایران.

هدف این مقاله، ارائه یک رویکرد جدید برای تخصیص بار آلودگی به منابع تخلیه کننده بار آلودگی در رودخانه زرجوب در استان گیلان است. در تخصیص بار آلودگی به منابع تخلیه کننده، علاوه بر رعایت استانداردهای زیست محیطی، کاهش هزینه های تصفیه بارهای آلودگی منابع آلاینده نیز مطرح می باشد. در این مقاله، با شبیه سازی فضای مذاکره بین تخلیه کنندگان بار آلودگی با کاربرد تئوری چانه زنی بازگشتی، تئوری تعادل نش، تابع چانه زنی نش و روش گزینش اجتماعی بردا، مطلوب ترین سیاست تخصیص بار آلودگی تدوین می شود. در این متدولوژی، چندین سناریوی تصفیه برای هر منبع تخلیه کننده بار آلودگی در نظر گرفته می شود به طوری که ترکیب این سناریوها برای منابع آلاینده، گزینه های مذاکره را تشکیل می دهند. هر یک از گزینه های مذاکره دربردارنده درصدهای تصفیه و به عبارتی، میزان بار آلودگی ورودی هر یک از تخلیه کننده گان بار آلودگی هستند. در صورتی که به ازای یک گزینه، غلظت متغیر کیفی شاخص در نقطه کنترل از استانداردهای کیفی رودخانه تخطی کند، جریمه ای به آن گزینه تخصیص می یابد که با استفاده از یک تابع جریمه محاسبه می شود. در ساختار پیشنهادی، ابتدا با استفاده از روش چانه زنی بازگشتی، یک مجموعه توافق از گزینه های مذاکره تشکیل می شود. سپس در حالت اول گزینه برتر با استفاده از قانون گزینش اجتماعی بردا و در حالت دوم تعادل نش بین اعضای مجموعه توافق بررسی شده، گزینه(ها)ی دارای تعادل نش انتخاب می شود(ند) و در صورت یکتا نبودن تعداد اعضای دارای تعادل نش، گزینه برتر با استفاده از تابع چانه زنی نش انتخاب می شود. در ادامه، گزینه انتخاب شده توسط این دو روش مقایسه شده، گزینه برتر با توجه به هزینه های تخصیص یافته به تخلیه کنندگان و مقدار تخطی شاخص کیفی از استاندارد، به عنوان مجوزهای تخلیه اولیه به هریک از مذاکره کنندگان اختصاص می یابد. در نهایت، به منظور کاهش هزینه های کل سیستم و در نتیجه، تحمیل هزینه های کمتر به تخلیه کنندگان بار آلودگی، تجارت مجوزهای تخلیه بین آنها انجام می گیرد. نتایج نشان دهنده کارایی روش پیشنهادی در یافتن گزینه ای است که بتواند مورد توافق نسبی حداکثری همه طرف های درگیر باشد و علاوه بر حفظ کیفیت رودخانه، هزینه های کل سیستم را به میزان قابل قبولی کاهش دهد.

چانه زنی بازگشتی, رودخانه زرجوب, تعادل نش, تابع چانه زنی نش, روش گزینش اجتماعی بردا