محمد ارشدی - دانش آموخته کارشناسی ارشد /رشته مهندسی منابع آب، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
علی باقری - استادیار /رشته مهندسی منابع آب، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

حوضه آبریز کارون بزرگ به واسطه تامین ۷۸ درصد انرژی برق آبی و ۱۳ درصد تولیدات کشاورزی کشور، نقش انکارناپذیری در تامین غذا و انرژی کشور دارد. این خصوصیت منجر به اعمال فشار زیاد به سیستم منابع آب این حوضه به واسطه ایجاد طرح های توسعه در بخش کشاورزی، صنعت و خدمات شده و آسیب پذیری آن را نسبت به شرایط بیرونی افزایش داده است. از طرف دیگر، مفهوم آسیب پذیری تمرکز بر بررسی حالت و وضعیت سیستم در حال یا آینده دارد. لذا، لزوم توسعه مفهومی که دربرگیرنده کارکرد سیستم از سه جنبه حالت، فرآیند و چشم انداز سیستم باشد ضروری می نمود. این مفهوم، با عنوان تضمین بقای سیستم (System Viability)، در این مقاله توسعه و برای ارزیابی وضعیت سیستم آبی کارون بزرگ مورد استفاده قرار گرفت. از ضعیف ترین حلقه های سیستم منابع آب در این حوضه که در سال های اخیر باعث ایجاد اخلال در سیستم و بروز دغدغه در مدیران و کارشناسان شده ، کیفیت منابع آب این حوضه می باشد. به طوری که میزان تخصیص منابع آب به بخش های مختلف وابسته به این مولفه می باشد. هدف از این تحقیق، بررسی روندها و علل آسیب پذیری حوضه آبریز کارون بزرگ و به خصوص کیفیت آب به عنوان مولفه نگرانی حوضه در بلندمدت می باشد. در این تحقیق از نگرش پویایی سیستم ها و نرم افزار Vensim به منظور ارزیابی وضعیت حوضه استفاده گردیده است. نتایج حاکی از آن است که خطرات و سناریو بیرونی در مقایسه با سیاست های حاکم در کشاورزی، صنعت و خدمات تاثیر ناچیزی بر کیفیت آب رودخانه دارد. این مطلب گویای واقعیتی است که در راستای کاهش آسیب پذیری حوضه باید تمرکز بر نگرش حاکم و سیاست های اعمالی برای تامین غذا و انرژی در حوضه داشت.

بقای سیستم, پویایی سیستم ها, تامین انرژی و غذا, کیفیت آب, حوضه آبریز کارون بزرگ