سید نادر موسویان - , Department of Agriculture, Payame Noor University, Tehran, Iran.
حمداله اسکندری - Department of Agriculture, Payame Noor University, Tehran, Iran
عبدالنور مصدقی - Researcher, Agricultural and Horticultural Research Department, Khuzestan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research Education and
کامیار کاظمی - , Department of Agriculture, Payame Noor University, Tehran, Iran.

کلزا برای عملکرد مطلوب دانه به نیتروژن زیادی نیاز دارد ولی کارایی این گیاه در مصرف کودهای نیتروژن دار پایین است که باعث افزایش مصرف نیتروژن در زراعت این گیاه می شود. نیاز به حفظ پایداری عملکرد، استفاده از برنامه ی مناسب تناوبی و مدیریت مصرف کودهای نیتروژن دار را ضروری می سازد. بر این اساس، یک آزمایش مزرعه ای در سال زراعی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ در خوزستان اجرا شد تا اثر گیاه پیش کاشت و مصرف کود نیتروژن دار بر عملکرد دانه و کیفیت و عملکرد روغن کلزا مورد بررسی قرار بگیرد. آزمایش به-صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. گیاه پیش کاشت (مخلوط شبدر- جو، کلزا، ذرت، آیش، ماش، برنج و گندم) در کرت های اصلی و سطوح نیتروژن (صفر، ۱۰۰، ۱۶۰ و ۲۲۰ کیلوگرم در هکتار کود نیتروژنه از منبع اوره) در کرت های فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که عملکرد دانه ی کلزا یک صفت وابسته به تعداد دانه است ولی صفات مرتبط با تولید دانه (شامل تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در بوته، تعداد دانه در خورجین) از اثر اصلی نیتروژن و نوع پیش کاشت تاثیر پذیرفتند. مجموع کل دانه ی تولید شده توسط هر بوته کلزا نیز با کاربرد کود نیتروژن دار افزایش یافت، به طوری که هر سه سطح کود نیتروژن دار به افزایش بیش از ۲ برابری تعداد دانه در بوته منجر شدند. بیشترین عملکرد دانه کلزا (۳۸۷۷ کیلوگرم در هکتار) با پیش کاشت ماش و ۲۲۰ کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن دار به دست آمد که با گیاه پیش کاشت ماش و کاربرد ۱۶۰ کیلوگرم در هکتار نیتروژن (۳۲۰۱ کیلوگرم در هکتار) و پیش کاشت آیش و مصرف ۱۶۰ کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن دار (۳۱۰۵ کیلوگرم در هکتار)، تفاوت معنی داری نداشت. کمترین عملکرد دانه کلزا با پیش کاشت ذرت و کلزا (به ترتیب با ۴۸۸ و ۴۹۷ کیلوگرم در هکتار) و عدم مصرف کود نیتروژن دار ثبت شد. بیشترین درصد روغن کلزا (۴۵/۰۸) با پیش کاشت ذرت و عدم مصرف کود نیتروژن دار و کمترین میزان روغن با پیش کاشت کلزا و مصرف ۱۶۰ و ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار نیتروژن (به ترتیب با ۴۰/۷۳ و ۴۰/۶۱ درصد) به دست آمد. کلزا بیشترین عملکرد روغن (۱۶۴۵ کیلوگرم در هکتار) را با پیش کاشت ماش و مصرف ۲۲۰ کیلوگرم در هکتار نیتروژن داشت. به-عنوان پیشنهاد نهایی، برای برداشت بیشترین عملکرد روغن کلزا، استفاده از ماش به عنوان گیاه پیش کاشت و ۲۲۰ کیلوگرم در هکتار نیتروژن قابل توصیه است.

fallow, grain production, oil grain, rotation, آیش, تناوب, تولید دانه, دانه روغنی