جواد رحماندوست - دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
محمد بهنام فر - استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران.

اهل عرفان اساسا با دو دیدگاه به جهان می‎نگرند: یکی دیدگاه آفاقی است و دیگری، دیدگاه انفسی. عارف در دیدگاه آفاقی وجود مطلق خداوند را در آیینه هستی می‎بیند. او در سیر آفاقی خود نه‎تنها با چشم سر به مشاهده مناظر جهان ظاهر می‎نشیند، بلکه با چشم دل در پس پرده موجودات به مشاهده حقیقت آفرینش می‎پردازد. از نگاه مولوی، تمامی کائنات و اجزای آن در حال تحول و حرکت پیوسته هستند. او در آثارش به مقوله سیر آفاقی و انفسی که در ادبیات عرفانی جایگاه مهمی دارد، توجه نشان داده و آن ها را در‎هم‎تنیده معرفی کرده ‎است. مولانا در فیه‎ما‎‎‎فیه سیر آفاق را مقدمه سیر انفس دانسته و با مطرح‎کردن برداشت‎های عرفانی خود از سیر آفاقی و عناصر آن، سیر انفسی را که همان شناخت حقیقت است، متذکر می‎شود. در این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه‎ای و به شیوه توصیفی-تحلیلی، موضوع سیر آفاقی و تفسیر‎‎های مولوی از آن در فیه‎ما‎فیه بررسی شده است. یافته‎های پژوهش نشان می‎دهد که در فیه‎ما‎‎فیه سیر آفاقی و اجزای آن، نقش مهمی در تبیین آموزه‎های عرفانی مولانا دارد و بخش قابل‎توجهی از مثال‎‎ها و تمثیل‎هایی که در این کتاب و در جهت ملموس کردن معانی عرفانی و شناخت راه حق مطرح شده، مربوط به سیر و سفر است.

ادبیات عرفانی, سیر آفاقی و انفسی, مولوی, فیه‎ما‎فیه