سارا حسینی - گروه معماری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
فریبا البرزی - استادیار، گروه معماری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.
امیرحسین امینی - استادیار، گروه معماری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.

خانه به عنوان محل سکونت و زندگی از مهم ترین دغدغه های بشر می باشد که از جنبه های مختلفی از جمله کالبد و روابط فضایی قابل بررسی می باشد. در خانه های مسکونی دوره پهلوی دوم در شهر تهران به سبب رشد جمعیت و افزایش مهاجرت روستاییان به شهرها، ساختمان سازی انبوه در جهت رفع نیازهای مردمی شکل می گیرد که این تغییرات تدریجی اعمال شده را می توان با مطالعه خانه های هر دهه به طور مجزا جمع بندی کرد. وجود رابطه چند سویه بین متن و مخاطب و فرهنگ عمومی و ارتباط آثار ادبی با رویکردهای موجود در جامعه، دیدگاه پژوهش را به سمت ادبیات داستانی سوق می دهد تا روند تغییرات خانه ها از این دیدگاه مورد بررسی قرار گیرند. به نظر می رسد با بازخوانی داستان های دوره پهلوی دوم، تغییرات تدریجی اعمال شده در روابط فضایی خانه های مسکونی از منظر کالبدی قابل خوانش هستند تا با شناخت آن ها موجبات ارتقای کیفیت خانه های امروزی فراهم آیند. هدف پژوهش بررسی مولفه های تاثیرگذار بر روابط فضایی و کالبد در فضاهای مختلف خانه های شهر تهران در دوره پهلوی دوم از دیدگاه نویسندگان ادبی می باشد. این پژوهش با رویکرد کیفی و از نوع فلسفه تفسیری انجام شده است که با رهیافت تحلیل محتوای متن به بررسی و شناخت مولفه های کالبدی خانه های دوره پهلوی دوم از متون کتاب های مورد بررسی به صورت توصیفی-تحلیلی، پرداخته است. جست و جو در لابه لای متون داستانی جنبه نوآورانه پژوهش می باشد. نتایج پژوهش نشان می دهند که در اوایل دوره پهلوی دوم اهمیت و توجه به فضاهای؛ بسته، باز و نیمه باز و روابط فضایی بین آن ها به وضوح دیده می شوند که با نزدیک شدن به دهه ۵۰ ه.ش.، حذف اتاق ها از گوشه حیاط، تبدیل هشتی به دالان و راهرو و سپس یک سطح جداکننده در ورودی مشاهده می شوند و با مدرن شدن خانه ها حیاط و ایوان به عنوان عناصر مهم در الگوی خانه های ایرانی که در برگیرنده حوض و انواع پوشش گیاهی می باشند، از ساختار فضایی خانه ها کم رنگ و یا حذف گردیده اند.

عناصر کالبدی , روابط فضایی , دوره پهلوی دوم , ادبیات داستانی