مهشید مجیدی نوا - کارشناس ارشد سیستماتیک گیاهی و اکولوژی دانشگاه تهران
کاظم مهدیقلی - استادیار دانشکده زیست شناسی، بخش علوم گیاهی، دانشگاه تهران
میربابک بهادری - استادیار دانشکده علوم پزشکی مراغه، مرکز تحقیقات گیاهان دارویی

گونه Plagiomnium undulatum (Hedw.) T.J.Kop. متعلق به تیره Mniaceae ، از خزههای آکروکارپوس است کهدر زیستگاه های مرطوب جنگلی در بسترهایی همچون خاک اسیدی، چوب و سنگ می روید که بیشتر در مناطق مرطوب ومکان های سایه دار و جنگل ها رشد می کند و گاهی در زیستگاه های کوهستانی هم یافت می شود.این مطالعه به بررسی و تعیین مقادیر کمی و کیفی ترکیبات شیمیایی اندام های گامتوفیتی در این گونه ی خزه ای می پردازد کهمیزان این مواد در خزه ها بستگی به محیط زندگی و فصل رویشی آنها دارد. این ترکیبات (متابولیت های ثانویه ، یکی ازشاخصه های تمایز در خزه ها محسوب می گردند که از ارزش خاصی در مطالعات کموتاکسونومی، کمواکولویی و دارویی برخوردارمی باشند. امروزه در کشورهایی مانند چین و هند و مکزیک از خزه ها برای درمان برخی از امراض از جمله درمان بریدگی ها،سوختگی، کبودی و بیماری هایی مانند سل، التهاب لوزه و برونشیت استفاده می شود که با بررسی ترکیبات موجود در خزه هامی توان به خواص درمانی آنها پی برد.نمونه های مورد مطالعه از دو جمعیت متفاوت A و B به ترتیب از جنگل هلومسر با ارتفاع ۲۰۰۰ متر و جنگل نور با ارتفاع ۷۳۹متر از سطح دریا واقع در استان مازندران در فصل بهار جمع آوری و پس از شناسایی در هرباریوم مرکزی دانشگاه تهران ذخیرهشدند. در این مطالعه ترکیبات استخراجی حاصل از عصارهی متانولی- کلروفرمی بر اساس روش Bligh and Dyer را با دستگاهGC MS، مورد شناسایی و آنالیز قرار دادیم، سپس آنالیزهای مربوطه را با نرم افزار PAST مقایسه کردیم .هدف اصلی این پژوهش، بررسی اثر عامل ارتفاع در این دو جمعیت می باشد تا بواسطه آن دریابیم چه تغییراتی در ترکیباتشیمیایی این نمونه ها رخ می دهد. با مطالعات بیوشیمیایی و ترکیبات فعال بیولوژیکی می توان عناصر مربوط به ثبات گونه ها درجمعیت های مختلف را مشخص کرد.بررسی ها نشان می دهی که جمعیت A شامل ۲۵ ترکیب و جمعیت B دارای ۲۹ ترکیب هستند و از بین ترکیبات موجود درجمعیت های A و B حدود ۱۴ ترکیب بطور مشترک شناسایی شد که با افزایش ارتفاع میزان آنها تغییر می کند، ترکیباتEicosane و Neophytadiene در جمعیت A و B به ترتیب بیشترین مقدار را دارند.

خزه، Plagiomnium undulatum ، ارتفاع، ترکیبات شیمیایی، عصاره