مرتضی چیت سازیان - استادیار گروه فقه و حقوق دانشگاه شهید مطهری
عابدین مومنی - دانشیار دانشگاه تهران
مهسا مولائی پناه - کارشناس ارشد فقه مقارن و حقوق عمومی اسلامی دانشگاه مذاهب اسلامی

بررسی عملکرد رسانه هایی که در حال حاضر با عنوان دینی شناخته می شود، نشان دهنده گونه ای پراکندگی و هرج و مرج در شیوه ارائه معارف اسلامی بوده و مشاهده نتایج اقدامات انجام گرفته در راستای بهبود وضعیت کنونی، حاکی از آن است که عملا هیچ یک از این اقدامات در ارائه تعریفی واحد و شاخص از رسانه مطلوب دینی، شناخت دقیق ماهیت آن و بالاخره صدور احکام عملی مناسب فقهی و تدوین فقه رسانه متناسب با آن موثر نبوده و در بهترین حالت، تنها به ایجاد الزامی در پذیرش و پیروی از فتوایی واحد در عرصه های گوناگون فقه مقارن از جمله مسائل رسانه ای انجامیده است. علت اصلی بروز چنین مشکلاتی، خلط در شناخت ماهیت و مفهوم رسانه و عدم توجه به رابطه میان دو واژه مهم «اعلام» و «دعوه» بوده است. هدف از تحقیق پیش رو که به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده، یافتن پاسخهای مناسب برای سوالات «شاخص مطلوبیت رسانه دینی چیست و به چه روش به دست می آید؟»، «دستاورد فقهای مذاهب اسلامی در باب این مسئله چه بوده؟» و «آیا عملا دستاوردی حاصل شده یا خیر؟» است. این پژوهش برای پرسشهای بالا به پاسخهای ذیل دست یافت: ۱. تبیین رابطه میان دو واژه «اعلام» و «دعوه» و انواع دیدگاههای مرتبط با آن جهت شناخت ماهیت رسانه دینی و سپس بیان مطلوبیت آن، ضروری است؛ ۲. قضایای صادره در زمینه رسانه دینی توسط محققان و فقها، مبتنی بر یکی از همین دیدگاههای موجود است؛ ۳. لازم است پیش از صدور احکام و فتاوای فقهی، تعریفی مشخص و واحد از رسانه دینی استخراج گردد.

رسانه, رسانه دینی, فقه مقارن, مذاهب اسلامی, دعوه