صدیقه کرمی - دانشجوی دکتری دانشگاه ایلام (نویسنده مسئول)
سهراب مروتی - استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه ایلام
مهدی اکبرنژاد - استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه ایلام
بهروز سپیدنامه - استادیار دانشگاه ایلام

دین هنگامی که از صورت الهی به صورت انسانی جلوه گر گردد متلون و متنوع می شود و در قالب های جدیدی به نام سنخ های دینداری ظهور و بروز می یابد. این مقاله بر آن است تا با بهره گیری از روش تحلیل محتوای کیفی به مطالعه یکی از جلوه های دینداری در قرآن کریم با محوریت «تغییر موضع فرد دیندار بر اثر قرارگرفتن در موقعیت های مختلف» بپردازد. یافته های پژوهش نشانگر آن است که قرآن کریم در بسیاری از آیات از فضای دوقطبی ایمان و کفر خارج می­گردد و فضایی را ترسیم می­کند که در آن افراد ایمان دارند، اما در برخی از موقعیت ها تغییر مسیر می دهند. قرارگرفتن در دینداری موقعیتی بر اثر عواملی از جمله کسب سود و دفع ضرر دنیوی و اخروی، وقوع جامعه در برخی شرایط خاص و عدم آگاهی و شناخت دینداران از ابعاد مختلف مسیر دینداری به وجود می آید. در این نوع دینداری، جایگاه دین مدام در معرض تغییر و تبدیل قرار می گیرد. این عملکرد به حیات دینی افراد آسیب می رساند و در تقابل با «استقامت» به عنوان یکی از محوری­ترین معارف قرآنی است. دینداران می توانند با بهره گیری از خودشناسی و آگاهی موجبات مصونیت از دینداری موقعیتی را فراهم آورند.

قرآن, دینداری موقعیتی, کسب سود, دفع ضرر, شرایط جامعه, عدم آگاهی دینداران