رامین مدرسی - گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران
علیرضا پورمحمد - گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران
بهزاد صادق زاده - موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، مراغه، ایران

به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ­های جو بهاره، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با ۲۷ ژنوتیپ در چهار تکرار، در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم دیواندره انجام گرفت. اختلاف بین ژنوتیپ­های مورد مطالعه، در اکثر صفات غیر از تاریخ گل­دهی معنی­دار بود که نشان دهنده تنوع بالا بین ژنوتیپ­ها بود. عملکرد کل دانه، تعداد ساقه بارور، طول سنبله اصلی، شاخص برداشت و طول برگ پرچم از وراثت­پذیری بالاتری نسبت به سایر صفات برخوردار بودند. با توجه به وراثت­پذیری بالای آن­ها می­توان از این صفات در نسل­های در حال تفکیک به منظور گزینش غیرمستقیم برای عملکرد دانه بهره برد. تجزیه علیت نشان داد که تعداد دانه در بوته و وزن هزار دانه روی عملکرد دانه کل اثر مستقیم مثبت و بالایی داشتند ولی اثر مستقیم وزن ریشک روی عملکرد دانه کمتر از این دو صفت بود. بنابراین، تعداد دانه و وزن هزار دانه از مهم­ترین اجزای عملکرد دانه جو محسوب شدند. در تجزیه خوشه­ای، ژنوتیپ شماره یک در خوشه اول جای گرفت، خوشه دوم شامل ژنوتیپ­های ۲۶، ۲۵، ۲۷، ۲۲، ۱۴، ۱۳ بود و بقیه ژنوتیپ­ها در خوشه سوم قرار گرفتند. با توجه به میانگین­ها، ژنوتیپ­های کلاستر سوم می­تواند در برنامه­های به­نژادی برای عملکرد دانه به کار رود. در تجزیه به مولفه های اصلی، سه مولفه اصلی اول، ۸۸/۵۲ درصد از تنوع کل را توجیه کردند. این مقادیر برای مولفه های دوم و سوم به ترتیب ۱۷/۲۳و ۹/۱۵ درصد بود. مولفه اول را می­توان مولفه عملکرد دانه و بیوماس کل نام­گذاری کرد. از این مولفه می­توان در امر گزینش برای ژنوتیپ­های جو بهاره استفاده کرد.

تجزیه خوشه ای, تجزیه به مولفه های اصلی, عملکرد دانه