حمیرا حاتمی - عضو هیات علمی گروه زیست شناسی جانوری، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبر

الیاف معدنی آزبست (کرایزوتایل) از طریق انباشت طبیعی و تخریب ترکیبات حاوی آزبست (مصالح ساختمانی) وارد هوا و آب می گردند. انسانها ممکن است از طریق تنفس هوای آلوده به ذرات معلق آزبست و یا خوردن غذای آلوده به تکههای کوچک آزبست (آلودگی از طریق خاک و یا آب) آزبست را وارد بدن خود نمایند. آزبست سبب ایجاد مشکلات تنفسی، سرطان ریه و مشکلات خونی می گردد. هدف اصلی این مطالعه بررسی اثرات مزمن آلودگی با آزبست بر میزانهورمون های کورتیزول و تستوسترون خون می باشد، چرا که هر نوع تغییر در سطوح هورمون تستوسترون بیانگر ایجاد تغییرات در عملکرد سیستم تولید مثلی است. از طرفی هر نوع تغییر در عملکرد سیستم تولید مثلی، منعکس کننده تغییر و تحول در تنوع زیستی است. روش کار: بعد از پودر کردن آزبست، مقادیرmg/kg 2 و mg/kg4 به موش های صحرائی نر و به شیوه درون صفاقی تزریق شد (به مدت 5 روز و روزی یک بار). در روز ششم خون گیری از جانوران به عمل آمده و غلظت هورمون های کورتیزول و تستوسترون در سرم مورد سنجش قرار گرفت. یافته ها و نتیجه گیری: نتایج نشان دهنده افزایش هورمون کورتیزول و کاهش هورمون تستوسترون توسط آزبست می باشد. کاهش تستوسترون فعالیت سیستم تولید مثلی جانور را مختل نموده و در بلند مدت با کاهش تنوع زیستی همراه است. مقدمه: آزبست ترکیب معدنی حاوی منیزیوم و سیلیسیوم است که در طبیعت به صورت الیاف معدنی و سنگ یافت می شود ( 1). آزبست به دلیل داشتن خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مناسب در صنعت استفاده گسترده ای دارد، به طوریکه در ساختن کلاچ اتوموبیل ها، لنت ترمز، لباس های ضد آتش، صنعت کاغذ سازی و صنعت سیمان مورد استفاده قرار می گیرد2). آزبست در غلظت های کم در آب، خاک و هوا وجود دارد ولی استفاده غیر اصولی از این ماده سبب افزایش انتشار آن ) در محیط زیست شده است. با وجود کاربرد های مفید و وسیع این ماده در طبیعت، تحقیقات انجام شده بیان گر خطرات بسیار جدی این ماده بر سلامت بشر و محیط زیست می باشد. افرادی که به هر نحوه با آزبست سر و کار داشته باشند، همچون کارگران شاغل در واحد های مصرف کننده آزبست و یا معادن استخراج این ماده ویا مردمی که در تماس با پسماند . ( آن هستند، شدیدا در معرضخطر می باش