سمیرا زندی فر - استادیار بخش بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
الهام فیجانی - دانشکده زمین شناسی، پردیس علوم، دانشگاه تهران
مریم نعیمی - استادیار بخش بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
محمد خسروشاهی - دانشیار بخش بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

با توجه به اهمیت زیاد منابع آب زیرزمینی در کشور، مطالعه خشکسالی های هیدروژئولوژیکی و عوامل موثر بر افت سطح آب های زیرزمینی در راستای ارائه راهکارهای مدیریتی این منابع حیاتی ضروری است. هدف این تحقیق، تحلیل روند تغییرات آب زیرزمینی و ارزیابی خشکسالی آب زیرزمینی در حوزه آبریز زهره- جراحی با استفاده از شاخص های خشکسالی GRI و SDI در یک دوره آماری ده ساله (۱۳۹۵-۱۳۸۵) می باشد. نتایج نشان داد، در بیشتر محدوده های مطالعاتی همبستگی بین شاخص های GRI و SDI وجود دارد. البته در برخی موارد تاثیر خشکسالی هیدرولوژی بر آبهای زیرزمینی با تاخیر زمانی ۶ ماه تا یک ساله صورت می گیرد. به طور کلی شاخص خشکسالی GRI در طول دوره آماری ده ساله حوزه آبریز زهره- جراحی، در مرکز و حوالی غرب حوزه آبریز مذکور و بخصوص محدوده مطالعاتی امام زاده جعفر نمایان تر می باشد. مربوط به محدوده مطالعاتی امام زاده جعفر می باشد. همچنین، در سال های پایانی این دوره آماری محدوده های مطالعاتی در جنوب شرقی حوزه نیز درگیر خشکسالی های شدیدتری شده اند که با مقادیر شاخص SDI نیز انطباق دارد. در سال آبی ۹۵-۱۳۹۴ آب های زیرزمینی محدوده مطالعاتی لیشتر طبق شاخص GRI دارای ترسالی شدید با مقدار شاخص ۶۰/۱ بوده است و همچنین طبق این شاخص در همین سال خشکسالی متوسط با مقدار شاخص ۴۲/۱- در محدوده مطالعاتی فهلیان رخ داده است. اگرچه در بیشتر موارد وقوع خشکسالی اقلیمی و به تبع آن خشکسالی هیدرولوژی باعث افت سطح آب زیرزمینی در حوزه شده است؛ اما نتایج مقایسه بین دو نوع خشکسالی نشان می دهد که عوامل دیگری همچون برداشت بیش از حد از منابع آب زیرزمینی نیز در این امر موثر هستند.

خشکسالی, افت سطح آبهای زیرزمینی, حوزه آبریز زهره- جراحی, شاخص خشکسالی GRI, شاخص خشکسالی SDI