فائزه السادات موسوی بصیر - کارشناسی ارشد معماری منظر دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)
مهدی فاطمی - استادیار گروه معماری دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)

ایرانیان از دیرباز ارتباط خاصی با طبیعت و عناصر آن از جمله آب داشته اند و نقش آب به عنوان یک عنصر فرهنگی ونمادین در معماری و باغسازی کهن این سرزمین به خوبی قابل مشاهده است. چشمه های طبیعی نیز به عنوان یکی ازاماکن مورد احترام در ایران باستان به خصوص دوره ساسانیان مطرح بوده اند. عملکرد قداستی آنها به مرور در طول زمانبا عملکردهای تفرجی ادغام شده و از چشمه ها می توان به عنوان یکی از نمادهای فرهنگی و تفریحی ایرانیان یاد کرد.چشمه اعلاء دماوند به عنوان یکی از این مصادیق دارای عرصه های طبیعی و خاطره انگیزی است که از مسایل و مشکلاتآن می توان کم توجهی به بستر طبیعی در منظر موجود پیرامون سایت، تردد کنترل نشده در این محیط طبیعی حساس،حضور پر تعداد گردشگران در فصول گرم سال ، آلودگی بستر به ویژه آب چشمه و نهر جاری از آن اشاره کرد.در این پژوهش با استفاده از روشهای توصیفی و تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به دست آمده از مطالعات کتابخانه ای وبرداشت های میدانی سعی بر شناخت محدوده مورد مطالعه، آسیبها و مشکلات وضع موجود و پتانسیل های سایت چشمهبه عنوان یک عنصر فرهنگی و تفریحی بوده است. اهداف کلی انجام این پژوهش را می توان در سه حوزه احیاء و ساماندهیمحدوده گردشگری چشمه اعلا از طریق رویکردهای منظرین، تقویت پتانسیل های طبیعی و بومی منطقه و بهبود وضعیتبوم شناختی و کیفیت زیست محیطی منطقه و طبقه بندی نمود.پس از بررسی پتانسیل ها و نقاط قوت سایت، راهکارهایی در دو حوزه مدیریتی و برنامه ریزی و طراحی در دو بازه زمانیمراجعه زیاد و کم گردشگر در سایت با توجه به کاربری ها و فعالیتهای پیشنهادی و شناخت نوع گردشگر و امکانات موردتقاضای هر قشر پیشنهاد گردیده است که می تواند نقش چشمه ها و عنصر آب در جذب گردشگر را ارتقاء بخشیده ومناظر طبیعی را به عنوان مقاصد گردشگری برای نسل های آینده معرفی نماید.

محیط زیست، منظر بومی، طبیعت، چشمه، گردشگر