سمیرا عنایتی - گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
مهدی داوری - گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
عزیز حبیبی ینگجه - گروه شیمی، دانشکده علوم، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
عسگر عبداللهی - گروه علوم گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی مغان، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

در پژوهش حاضر، توانایی بازدارندگی از رشد میسلیومی پنج اسانس گیاهی آویشن شیرازی، پونه کوهی، ترخون و دو گونه اسطوخودوس بر علیه جدایه های شش گونه مهم بیماریزای Fusarium شاملFusarium graminearum UM۲۹ ، F. graminearum UM۸۹، F. verticillioides، F. brasilicum، F. oxysporum f. sp. lentis و F. oxysporum f. sp. lycopersici و دو قارچ آنتاگونیست Trichoderma harzianum و T. viride، در پنج غلظت (۷۵، ۱۵۰، ۳۰۰، ۶۰۰ و ۱۰۰۰ میکرولیتر بر لیتر) به روش اختلاط با محیط کشت PDA مورد بررسی قرار گرفتند. اجزای شیمیایی اسانس­ ها با استفاده از دستگاه GC-MS مورد ارزیابی قرار گرفت. همچنین تاثیر بازدارندگی از رشد گونه های Trichoderma harzianum T۴۴۷ و T. viride T۱۲۵ به دو روش کشت متقابل و اثر ترکیبات فرار آنها بررسی شد. نتایج آنالیز GC-MS نشان داد که تیمول و کارواکرول، ترکیبات اصلی اسانس آویشن شیرازی و نپتالاکتون و ۱،۸-سینئول ترکیبات اصلی پونه کوهی محسوب می شوند. اسانس آویشن شیرازی در غلظت ۳۰۰ میکرولیتر بر لیتر، رشد میسلیومی اغلب گونه­ هایFusarium  مورد بررسی را به طور کامل مهار نمود. نتیجه آزمایشات کشت متقابل تیمار ها نشان داد بیشترین درصد بازدارندگی در تعامل بین جدایه T. viride و قارچ بیماریزای F. brasilicum با میانگین ۷۸/۶۴ درصد و کمترین مقدار آن در تعامل بین جدایه T. harzianum  و قارچ بیماریزای F. oxysporum f. sp. lycopersici  با میانگین ۵۲/۳۶ درصد می­ باشد. با توجه به نتایج تحقیق حاضر، اسانس آویشن شیرازی و T. harzianum T۴۴۷ و T. viride T۱۲۵ پتانسیل بالایی در بازداری از رشد میسلیومی قارچ­ های مورد بررسی از جنس Fusarium داشتند. ارزیابی­ های گلخانه­ای و مزرعه ­ای  جهت بررسی کارایی آنها در کنترل این بیماگرها ضروری می­ باشد.

اسانس, تاثیر آنتاگونیستی, مهار رشدی, Fusarium spp, Trichoderma spp