ندا تیموری - دانش آموخته ی کارشناسی ارشد حشره شناسی، گروه گیاه پزشکی، دانشکده ی کشاورزی، دانشگاه تبریز.
شهزاد ایرانی پور - استاد گروه گیاهپزشکی، دانشکده ی کشاورزی، دانشگاه تبریز .
پریسا بنامولایی - استادیار گروه علوم جانوری، دانشکده ی علوم طبیعی، دانشگاه تبریز .

چکیده  زنبورهای پارازیتویید تخم از مهم­ترین دشمنان طبیعی سن گندم Eurygaster integriceps Puton (Hemiptera: (Scutelleridae) می­باشند که نقش به­سزایی در کنترل آن دارند. از میان این پارازیتوییدها، زنبور Trissolcus grandis (Thomson) (Hymenoptera: Platygastridae) که پراکنش و فراوانی بیشتری در سطح کشور دارد را می­توان نام برد برای بررسی اثر دو عامل شدت نور و دوره­ی نوری بر پارامترهای زیستی و رشد جمعیت پایدار انتخاب شد. در این راستا ابتدا اثر سه شدت نور متفاوت (۵۳۳۱ ، ۵/۱۴۱۲ و ۷۰۶ لوکس) در دمای C°۱±۲۶، رطوبت نسبی۱۰ ±۵۰% و دوره­ی نوری ۱۶ ساعت روشنایی و هشت ساعت تاریکی مورد مطالعه قرار گرفت. در تمامی پارامترهای رشد جمعیت پایدار به­جز نرخ خالص و ناخالص تولیدمثل، تفاوت معنی­داری مشاهده شد. زادآوری کل سرانه نیز اختلاف معنی­داری بین شدت نورهای مختلف نشان داد. به­علاوه، اثر چهار دوره­ی نوری (تاریکی مطلق، ۱۰:۱۴، ۱۲:۱۲ و۱۴:۱۰ ساعت تاریکی : روشنایی) در شرایط ثابت آزمایشگاهی مورد مطالعه قرار گرفت. در تمامی پارامترها اختلاف معنی­دار مشاهده شد و تفاوت بین تیمارهای ۱۴:۱۰ و ۱۲:۱۲ با تیمارهای تاریکی مطلق و ۱۰:۱۴ معنی­دار بود. نتایج این بررسی نشان داد که اثر شدت نور و دوره­ی نوری روی پارامترهای زیستی پارازیتویید تخم سن گندم، T. grandis معنی­دار، ولی در مجموع اندک می­باشد و این حشره می­تواند در روزهای بلند و کوتاه و حتی تاریکی مطلق، یا با نورهای کم و زیاد تا ۵۰۰۰ لوکس با تغییر اندک در پارامترهای زیستی فعالیت طبیعی خود را انجام دهد.

واژه های کلیدی: جدول زندگی, رژیم نوری, عوامل غیرزنده, آماره های زیستی