حسن منافی - دانشگاه تبریز
ناصر علی اصغرزاد - دانشگاه تبریز
محمد رضا نیشابوری - دانشگاه تبریز
فرهاد رجالی - موسسه تحقیقات خاک و آب کرج

خشک­سالی و کمبود بارندگی در سال­های اخیر یکی از مشکلات در حال افزایش در بسیاری از کشورهای جهان بوده که تولید محصولات کشاورزی را محدود ساخته است. یکی از راه ­کار­های مناسب در کشاورزی پایدار برای مقابله با تنش خشکی، برقراری رابطه همزیستی گیاهان با قارچ­های میکوریزی می­باشد. بدین منظور آزمایش گلخانه­ای با گیاه گوجه­فرنگی (رقم بهتا) و با دو گونه قارچ میکوریز شامل: Glomus intraradices(Gi) و Glomus etunicatum(Ge) در یک خاک استریل و به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی و با سه تکرار انجام شد. پس از استقرار گیاهان، سه محدوده رطوبت خاک شامل: FC-FC ۹/۰،FC۸/۰-FC۷/۰ و FC۶۵/۰-FC۵۵/۰ به گلدان­ها اعمال گردید. نتایج نشان داد که با کاهش رطوبت خاک، درصد کلنیزاسیون میکوریزی هر دو گونه قارچ کاهش یافت. تلقیح گیاه با Gi و Ge وزن خشک بخش هوایی را به ترتیب ۵/۱۴ و ۲/۱۶ درصد نسبت به شاهد افزایش داد و با کاهش رطوبت خاک وزن خشک بخش هوایی کاهش یافت. صرفنظر از سطح رطوبت خاک، قارچ­های میکوریزی محتوای نسبی آب برگ(RWC)، پتانسیل آب برگ (LWP) و هدایت روزنه­ای (gs) را به طور معنی­داری (۰۱/۰P <) افزایش دادند و با کاهش رطوبت خاک میزان هر سه متغیر کاهش یافت. گیاهان میکوریزی در هر سه سطح رطوبتی دارای غلظت فسفر بیشتری در بخش هوایی نسبت به گیاهان شاهد بودند. تنها قارچ  Geبه طور معنی­داری پتاسیم بخش هوایی را افزایش داد. صرفنظر از گونه­های قارچی، با کاهش رطوبت خاک، غلظت فسفر و پتاسیم در بخش هوایی کاهش یافت. با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق چنین استنباط می شود که قارچ­های میکوریز آربوسکولار در افزایش رشد گوجه­فرنگی و جذب عناصر غذایی در شرایط تنش کمبود آب نقش موثری دارند.

پتانسیل آب برگ, تنش کمبود آب, قارچ های میکوریز آربوسکولار, گوجه فرنگی, مقدار نسبی آب برگ, هدایت روزنه ای